- Sun Sep 13, 2015 9:13 am
#232
Granice krivice i kažnjivost saučesnika
Član 34. KZ FBiH - Granice krivice i kažnjivost saučesnika
(1) Saučinitelj je kriv u granicama svojeg umišljaja ili nehata, a podstrekač i pomagač u granicama svog umišljaja.
(2) Saučinitelja, podstrekača ili pomagača koji dobrovoljno spriječi učinjenje krivičnog djela sud će osloboditi kazne.
(3) Osobni odnosi, svojstva i okolnosti zbog kojih zakon isključuje krivicu ili dopušta oslobođenje od kazne ili ublažavanje kazne mogu se uzeti u obzir samo onom učinitelju, saučinitelju, podstrekaču ili pomagaču kod kojega takvi odnosi, svojstva i okolnosti postoje.
Kod saučesništva vrijedi pravilo individualne krivice, jer svaki saučesnik bez obzira na oblik njegovog učešća u izvršenju krivičnog djela, odgovara prema stepenu svog doprinosa u djelu, stepenu svoje krivice, nezavisno od toga u kojoj mjeri odgovaraju drugi učesnici i da li oni uopšte odgovaraju (načelo samostalne odgovornosti saučesnika).
Zahtijeva se, samo to da je izvršilac izvršio djelo, odn. da je preduzeo kažnjive radnje, što podrazumijeva i kažnjive pripremne radnje. To proizilazi iz principa subjektivne krivice koja je potpuno autonomna i ne zavisi od krivice drugih, bez obzira da li se radi o izvršiocu ili nekom drugom učesniku u izvršenju krivičnog djela.
Međutim, kako je saučesništvo ipak specifičan i poseban oblik tzv. kolektivnog vršenja jednog krivičnog djela, neophodno je da se, pored opštih pravila koja se inače odnose na krivicu i jednako vrijede i za saučesnike, u zakonu postave i neka posebna pravila kojima se reguliše krivica u takvim situacijama.
Na bazi ovih odrednica formirana su osnovna pravila o odgovornosti saučesnika, koja glase:
• Saučesnici odgovaraju u granicama svog umišljaja odn. nehata - saizvršioci;
• Saučesnici odgovaraju u granicama postignutog stepena realizacije krivičnog djela, odn. izvor odgovornosti saučesnika je vezan za izvršenje djela. Ako djelo nije izvršeno, ne postoji ni odgovornost;
• Subjektivne okolnosti ili svojstva koje utiču na odgovornost i kažnjivost odnose se samo na onog saučesnika kod kojeg takve okolnosti ili svojstva postoje.
(1) Osnovno pravilo odgovornosti saučesnika se sastoji u tome da oni odgovaraju u granicama svog umišljaja, nezavisno od odgovornosti glavnog učinioca, dok saizvršioci odgovaraju, kako u granicama svog umišljaja, tako i nehata.
Iako se umišljaj saučesnika i izvršioca kao učesnika u zajedničkom djelu, u osnovi podudaraju, nisu rijetki slučajevi postojanja i tzv. ekscesa na strani izvršioca, pri čemu postoje bitna odstupanja između njihovih umišljaja, koja mogu da se svedu u 2 osnovne kategorije: u neslaganja ili ekscese u kvalitativnom i neslaganja ili ekscese u kvantitativnom smislu (koji može biti pozitivan i negativan kvantitativni eksces).
1) KVALITATIVNI EKSCES postoje u onim situacijama kada je izvršilac učinio sasvim drugo krivično djelo od onoga što je saučesnik (podstrekač ili pomagač) imao u vidu. U takvoj situaciji, saučesništvo je isključeno i kriv. odgovornost na strani saučesnika ne postoji, jer djelo koje su saučesnici imali u vidu nije ni pokušano, odn. učinilac nije ni ušao u kažnjivu zonu. npr. ako je podstrekač podstrekavao na silovanje, a podstreknuti je izvršio tešku tjelesnu povredu ili razbojništvo, tu nema zajedničkog djelovanja više lica, pa dakle ni samog saučesništva; ili ako je pomagač nabavio sredstva za izvršenje krađe, a podstreknuti je izvršio ubistvo i sl. Svakako da će u tom slučaju postojati odgovornost za neuspjelo podstrekavanje na dato djelo, naravno, pod uslovom da je podstrekavanje bilo upravljeno na djelo za koje je propisana kazna zatvora od tri godine ili teža kazna (kod svih djela kod kojih je kažnjiv i pokušaj toga djela kazna preko tri godine), jer u suprotnom nema krivice podstrekača i tada neuspjelo podstrekavanje nije kažnjivo. I ovdje je posve irelevantno da li je ili nije drugo djelo izvršeno.
2) KVANTITATIVNI EKSCESI postoje u slučajevima kada izvršilac ostaje na istovrsnom (jednorodnom) krivičnom djelu, ali je pri izvršenju djela došlo do određenog odstupanja, odn. izvršialac je učinio više ili manje od onoga na što se saučesništvo odnosilo.
Kvantitativni eksces može biti pozitivan i negativan:
a) pozitivni kvantitativni eksces - postoji kada je izvršilac učinio više od onoga na što se saučesništvo odnosilo i to tako što je ostvario teži oblik djela, što vodi u drugu (težu) kvalifikaciju djela. U ovom slučaju, saučesnik će odgovarati samo u granicama svog umišljaja. npr. ako se umišljaj saučesnika striktno odnosi na osnovni oblik djela (npr. krađe), a učinilac izvrši teže kriv. djelo, (npr. provalnu krađu ili razbojništvo), onda će saučesnik odgovarati samo u granicama svog umišljaja, (tj. za običnu krađu), a izvršilac će odgovarati za provalnu krađu ili razbojništvo koje je izvršio samostalno. Ovakva odstupanja dovode do drugačije kvalifikacije djela, ali je moguće i odstupanje koje uopšte ne dovodi u pitanju kvalifikaciju krivičnog djela, ali o tome ipak sudovi moraju voditi računa prilikom odmjeravanja kazne, naravno ako je moguće utvrditi tačno umišljaj saučesnika. Ako je npr. podstrekač od podstreknutog tražio da ukrade samo tačno određenu stvar a ovaj je prilikom krađe uzeo i neke druge stvari (pod uslovom da to ne dovodi do promjene kvalifikacije krađe), onda će i jedan i drugi odgovarati za običnu krađu, ali će sud pri odmjeravanju kazne morati voditi računa o sadržaju umišljaja podstrekača.
b) negativni kvantitativni eksces - postoji kada da je izvršilac učinio lakši oblik istorodnog krivičnog djela, odn. manje od onoga na što se saučesništvo odnosilo. Npr. lice koje je podstreknuto na razbojništvo izabralo je ipak samo običnu krađu, ili umjesto ubistva ono se ograničilo samo na otmicu i sl. U takvim slučajevima ipak je odlučujuće ono što je izvršilac učinio, pa se stoga ovdje izuzetno napušta princip granica umišljaja i odgovornost saučesnika se ograničava samo na ono što je izvršeno, ali će sud prilikom odmjeravanja kazne svakako imati na umu sadržaj i usmjerenost saučesničkog umišljaja. Drugim riječima, kada je izvršilac ostvario manje od onog na što je bio podstrekavan, podstrekač i izvršilac će odgovarati za ono što je ostvareno, odn. blaže djelo, jer prema navedenom pravilu o odgovornosti saučesnika, izvor odgovornosti svih saučesnika je djelo koje je stvarno izvršeno. Ovdje se zapravo radi o tzv.limitiranoj akcesornosti tj. odgovornosti uslovljenoj postojanjem krivičnog djela, a ne odgovornosti pojedinih saučesnika.
3) Izuzetno, može postojati i treća situacija u kojoj podstrekač izvršiocu na neki način daje punu slobodu, odvezane ruke, kada npr. izvršenje djela traži po svaku cijenu. U takvom slučaju, granice njegovog umišljaja dijele sudbinu izbora samog izvršioca, načina koji je on izabrao za postizanje datog kriminalnog cilja: (da li je npr. tražena stvar oduzeta običnom, teškom ili razbojničkom krađom; da li se do droge došlo prevarom, ucjenom ili čak uz izvršenje i nekog drugog krivičnom djela, npr. podmićivanjem; da li se npr. do supstance za proizvodnju droge došlo falsifikovanjem uvoznih dokumenata, zloupotrebom službenog položaja, protivzakonitim posredovanjem itd.).
(2) U odredbi st. 2. regulisano je pitanje dobrovoljnog odustanka ili preciznije dobrovoljnog sprečavanja izvršenja djela od strane saučesnika, što ovdje podrazumijeva saučesništvo u širem smislu, odn. kako podstrekača i pomagača tako i saizvršioca.
Prema tome, ovdje nije dovoljno odustajanje saučesnika od daljeg preduzimanja radnje saučesništva, već je neophodno da je saučesnik spriječio izvršenje djela.
Za primjenu ove odredbe sasvim je irelevantno na koji način je saučesnik spriječio izvršenje krivičnog djela; bitno je samo da je samo odustajanje od izvršenja krivičnog djela bilo dobrovoljno.
Za razliku od dobrovoljnog odustanka učinioca od izvršenja krivičnog djela, zakon je dobrovoljno sprečavanje izvršenja djela od strane saučesnika, predvidio kao osnov za obavezno oslobođenje od kazne.
(3) Odredbom iz st. 3. određeno je da lični odnosi, svojstva i okolnosti zbog kojih zakon isključuje krivicu ili dopušta oslobođenje od kazne ili ublažavanje kazne, mogu da se uzmu u obzir samo onom izvršiocu, saizvršiocu, podstrekaču ili pomagaču kod koga takvi odnosi, svojstva i okolnosti postoje.
Radi se o okolnostima čisto personalnog karaktera koje su toliko vezane za ličnost saučesnika, njegove osobine i stanja, da ih je nedopustivo protezati i prenositi i na druge učesnike u djelu, pa su stoga redovno u zakonima ograničene samo na onog saučesnika kod koga postoje i utiču na njegovu krivičnopravnu poziciju (tzv. neprenosive personalne okolnosti).
Lične okolnosti zbog kojih zakon isključuje krivicu su npr. neuračunljivost i zablude koje isključuju kriv. odgovornost i koje su toliko vezane za ličnost da su neprenosive na druge saučesnike.
Okolnosti na osnovu kojih zakon dopušta oslobođenje od kazne ili ublažavanje kazne su npr. pravna zabluda, bitno smanjena uračunljivost, dobrovoljni odustanak, prekoračenje granica nužne odbrane i krajnje nužde, i dr. Riječ je takođe o okolnostima individualnog karaktera koje se mogu
uzeti samo onim saučesnicima kod kojih se nađu, a ne i onima koji nisu bili u zabludi, koji se nisu nalazili u stanju jake prepasti izazvane napadom ili opasnošću, kao i neke okolnosti koje se nalaze u opisima pojedinih krivičnih djela kao čisto lične okolnosti koje zakon tretira kao privilegirajuće ili kvalifikatorne okolnosti, zbog kojih sam zakon predviđa blažu ili strožu kaznu (npr. svojstvo majke-rodilje kod krivičnog djela čedomorstva je kao strogo personalna okolnost neprenosiva i na saučesnike, tj. ne može uticati na njihovu krivicu i kažnjavanje).
http://www.epravo.ba
Član 34. KZ FBiH - Granice krivice i kažnjivost saučesnika
(1) Saučinitelj je kriv u granicama svojeg umišljaja ili nehata, a podstrekač i pomagač u granicama svog umišljaja.
(2) Saučinitelja, podstrekača ili pomagača koji dobrovoljno spriječi učinjenje krivičnog djela sud će osloboditi kazne.
(3) Osobni odnosi, svojstva i okolnosti zbog kojih zakon isključuje krivicu ili dopušta oslobođenje od kazne ili ublažavanje kazne mogu se uzeti u obzir samo onom učinitelju, saučinitelju, podstrekaču ili pomagaču kod kojega takvi odnosi, svojstva i okolnosti postoje.
Kod saučesništva vrijedi pravilo individualne krivice, jer svaki saučesnik bez obzira na oblik njegovog učešća u izvršenju krivičnog djela, odgovara prema stepenu svog doprinosa u djelu, stepenu svoje krivice, nezavisno od toga u kojoj mjeri odgovaraju drugi učesnici i da li oni uopšte odgovaraju (načelo samostalne odgovornosti saučesnika).
Zahtijeva se, samo to da je izvršilac izvršio djelo, odn. da je preduzeo kažnjive radnje, što podrazumijeva i kažnjive pripremne radnje. To proizilazi iz principa subjektivne krivice koja je potpuno autonomna i ne zavisi od krivice drugih, bez obzira da li se radi o izvršiocu ili nekom drugom učesniku u izvršenju krivičnog djela.
Međutim, kako je saučesništvo ipak specifičan i poseban oblik tzv. kolektivnog vršenja jednog krivičnog djela, neophodno je da se, pored opštih pravila koja se inače odnose na krivicu i jednako vrijede i za saučesnike, u zakonu postave i neka posebna pravila kojima se reguliše krivica u takvim situacijama.
Na bazi ovih odrednica formirana su osnovna pravila o odgovornosti saučesnika, koja glase:
• Saučesnici odgovaraju u granicama svog umišljaja odn. nehata - saizvršioci;
• Saučesnici odgovaraju u granicama postignutog stepena realizacije krivičnog djela, odn. izvor odgovornosti saučesnika je vezan za izvršenje djela. Ako djelo nije izvršeno, ne postoji ni odgovornost;
• Subjektivne okolnosti ili svojstva koje utiču na odgovornost i kažnjivost odnose se samo na onog saučesnika kod kojeg takve okolnosti ili svojstva postoje.
(1) Osnovno pravilo odgovornosti saučesnika se sastoji u tome da oni odgovaraju u granicama svog umišljaja, nezavisno od odgovornosti glavnog učinioca, dok saizvršioci odgovaraju, kako u granicama svog umišljaja, tako i nehata.
Iako se umišljaj saučesnika i izvršioca kao učesnika u zajedničkom djelu, u osnovi podudaraju, nisu rijetki slučajevi postojanja i tzv. ekscesa na strani izvršioca, pri čemu postoje bitna odstupanja između njihovih umišljaja, koja mogu da se svedu u 2 osnovne kategorije: u neslaganja ili ekscese u kvalitativnom i neslaganja ili ekscese u kvantitativnom smislu (koji može biti pozitivan i negativan kvantitativni eksces).
1) KVALITATIVNI EKSCES postoje u onim situacijama kada je izvršilac učinio sasvim drugo krivično djelo od onoga što je saučesnik (podstrekač ili pomagač) imao u vidu. U takvoj situaciji, saučesništvo je isključeno i kriv. odgovornost na strani saučesnika ne postoji, jer djelo koje su saučesnici imali u vidu nije ni pokušano, odn. učinilac nije ni ušao u kažnjivu zonu. npr. ako je podstrekač podstrekavao na silovanje, a podstreknuti je izvršio tešku tjelesnu povredu ili razbojništvo, tu nema zajedničkog djelovanja više lica, pa dakle ni samog saučesništva; ili ako je pomagač nabavio sredstva za izvršenje krađe, a podstreknuti je izvršio ubistvo i sl. Svakako da će u tom slučaju postojati odgovornost za neuspjelo podstrekavanje na dato djelo, naravno, pod uslovom da je podstrekavanje bilo upravljeno na djelo za koje je propisana kazna zatvora od tri godine ili teža kazna (kod svih djela kod kojih je kažnjiv i pokušaj toga djela kazna preko tri godine), jer u suprotnom nema krivice podstrekača i tada neuspjelo podstrekavanje nije kažnjivo. I ovdje je posve irelevantno da li je ili nije drugo djelo izvršeno.
2) KVANTITATIVNI EKSCESI postoje u slučajevima kada izvršilac ostaje na istovrsnom (jednorodnom) krivičnom djelu, ali je pri izvršenju djela došlo do određenog odstupanja, odn. izvršialac je učinio više ili manje od onoga na što se saučesništvo odnosilo.
Kvantitativni eksces može biti pozitivan i negativan:
a) pozitivni kvantitativni eksces - postoji kada je izvršilac učinio više od onoga na što se saučesništvo odnosilo i to tako što je ostvario teži oblik djela, što vodi u drugu (težu) kvalifikaciju djela. U ovom slučaju, saučesnik će odgovarati samo u granicama svog umišljaja. npr. ako se umišljaj saučesnika striktno odnosi na osnovni oblik djela (npr. krađe), a učinilac izvrši teže kriv. djelo, (npr. provalnu krađu ili razbojništvo), onda će saučesnik odgovarati samo u granicama svog umišljaja, (tj. za običnu krađu), a izvršilac će odgovarati za provalnu krađu ili razbojništvo koje je izvršio samostalno. Ovakva odstupanja dovode do drugačije kvalifikacije djela, ali je moguće i odstupanje koje uopšte ne dovodi u pitanju kvalifikaciju krivičnog djela, ali o tome ipak sudovi moraju voditi računa prilikom odmjeravanja kazne, naravno ako je moguće utvrditi tačno umišljaj saučesnika. Ako je npr. podstrekač od podstreknutog tražio da ukrade samo tačno određenu stvar a ovaj je prilikom krađe uzeo i neke druge stvari (pod uslovom da to ne dovodi do promjene kvalifikacije krađe), onda će i jedan i drugi odgovarati za običnu krađu, ali će sud pri odmjeravanju kazne morati voditi računa o sadržaju umišljaja podstrekača.
b) negativni kvantitativni eksces - postoji kada da je izvršilac učinio lakši oblik istorodnog krivičnog djela, odn. manje od onoga na što se saučesništvo odnosilo. Npr. lice koje je podstreknuto na razbojništvo izabralo je ipak samo običnu krađu, ili umjesto ubistva ono se ograničilo samo na otmicu i sl. U takvim slučajevima ipak je odlučujuće ono što je izvršilac učinio, pa se stoga ovdje izuzetno napušta princip granica umišljaja i odgovornost saučesnika se ograničava samo na ono što je izvršeno, ali će sud prilikom odmjeravanja kazne svakako imati na umu sadržaj i usmjerenost saučesničkog umišljaja. Drugim riječima, kada je izvršilac ostvario manje od onog na što je bio podstrekavan, podstrekač i izvršilac će odgovarati za ono što je ostvareno, odn. blaže djelo, jer prema navedenom pravilu o odgovornosti saučesnika, izvor odgovornosti svih saučesnika je djelo koje je stvarno izvršeno. Ovdje se zapravo radi o tzv.limitiranoj akcesornosti tj. odgovornosti uslovljenoj postojanjem krivičnog djela, a ne odgovornosti pojedinih saučesnika.
3) Izuzetno, može postojati i treća situacija u kojoj podstrekač izvršiocu na neki način daje punu slobodu, odvezane ruke, kada npr. izvršenje djela traži po svaku cijenu. U takvom slučaju, granice njegovog umišljaja dijele sudbinu izbora samog izvršioca, načina koji je on izabrao za postizanje datog kriminalnog cilja: (da li je npr. tražena stvar oduzeta običnom, teškom ili razbojničkom krađom; da li se do droge došlo prevarom, ucjenom ili čak uz izvršenje i nekog drugog krivičnom djela, npr. podmićivanjem; da li se npr. do supstance za proizvodnju droge došlo falsifikovanjem uvoznih dokumenata, zloupotrebom službenog položaja, protivzakonitim posredovanjem itd.).
(2) U odredbi st. 2. regulisano je pitanje dobrovoljnog odustanka ili preciznije dobrovoljnog sprečavanja izvršenja djela od strane saučesnika, što ovdje podrazumijeva saučesništvo u širem smislu, odn. kako podstrekača i pomagača tako i saizvršioca.
Prema tome, ovdje nije dovoljno odustajanje saučesnika od daljeg preduzimanja radnje saučesništva, već je neophodno da je saučesnik spriječio izvršenje djela.
Za primjenu ove odredbe sasvim je irelevantno na koji način je saučesnik spriječio izvršenje krivičnog djela; bitno je samo da je samo odustajanje od izvršenja krivičnog djela bilo dobrovoljno.
Za razliku od dobrovoljnog odustanka učinioca od izvršenja krivičnog djela, zakon je dobrovoljno sprečavanje izvršenja djela od strane saučesnika, predvidio kao osnov za obavezno oslobođenje od kazne.
(3) Odredbom iz st. 3. određeno je da lični odnosi, svojstva i okolnosti zbog kojih zakon isključuje krivicu ili dopušta oslobođenje od kazne ili ublažavanje kazne, mogu da se uzmu u obzir samo onom izvršiocu, saizvršiocu, podstrekaču ili pomagaču kod koga takvi odnosi, svojstva i okolnosti postoje.
Radi se o okolnostima čisto personalnog karaktera koje su toliko vezane za ličnost saučesnika, njegove osobine i stanja, da ih je nedopustivo protezati i prenositi i na druge učesnike u djelu, pa su stoga redovno u zakonima ograničene samo na onog saučesnika kod koga postoje i utiču na njegovu krivičnopravnu poziciju (tzv. neprenosive personalne okolnosti).
Lične okolnosti zbog kojih zakon isključuje krivicu su npr. neuračunljivost i zablude koje isključuju kriv. odgovornost i koje su toliko vezane za ličnost da su neprenosive na druge saučesnike.
Okolnosti na osnovu kojih zakon dopušta oslobođenje od kazne ili ublažavanje kazne su npr. pravna zabluda, bitno smanjena uračunljivost, dobrovoljni odustanak, prekoračenje granica nužne odbrane i krajnje nužde, i dr. Riječ je takođe o okolnostima individualnog karaktera koje se mogu
uzeti samo onim saučesnicima kod kojih se nađu, a ne i onima koji nisu bili u zabludi, koji se nisu nalazili u stanju jake prepasti izazvane napadom ili opasnošću, kao i neke okolnosti koje se nalaze u opisima pojedinih krivičnih djela kao čisto lične okolnosti koje zakon tretira kao privilegirajuće ili kvalifikatorne okolnosti, zbog kojih sam zakon predviđa blažu ili strožu kaznu (npr. svojstvo majke-rodilje kod krivičnog djela čedomorstva je kao strogo personalna okolnost neprenosiva i na saučesnike, tj. ne može uticati na njihovu krivicu i kažnjavanje).
http://www.epravo.ba
- By LegaForum