Odluka AP 320/19
Posted: Thu Apr 29, 2021 12:58 pm
Službeni glasnik BiH, broj 1/21
Ustavni sud Bosne i Hercegovine u Velikom vijeću, u predmetu broj AP 320/19, rješavajući apelaciju Jasminke Kapo, na osnovu člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 57. stav (2) tačka b), člana 59. st. (1) i (2) i člana 62. stav (1) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine – prečišćeni tekst ("Službeni glasnik Bosne i Hercegovine" broj 94/14), u sastavu: Zlatko M. Knežević, predsjednik Mato Tadić, potpredsjednik Mirsad Ćeman, potpredsjednik Valerija Galić, sutkinja Miodrag Simović, sudija Seada Palavrić, sutkinja na sjednici održanoj 27. novembra 2020. godine donio je
ODLUKU O DOPUSTIVOSTI I MERITUMU
Usvaja se apelacija Jasminke Kapo.
Utvrđuje se povreda prava na poštovanje prava na dom iz člana II/3.f) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 8. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.
Ukida se Presuda Okružnog suda u Banjoj Luci broj 71 0 P 243546 18 Gž od 11. decembra 2018. godine.
Predmet se vraća Okružnom sudu u Banjoj Luci koji je dužan po hitnom postupku donijeti novu odluku u skladu sa članom II/3.f) Ustava Bosne i Hercegovine i članom 8. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.
Nalaže se Okružnom sudu u Banjoj Luci da, u skladu sa članom 72. stav (5) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, u roku od tri mjeseca od dana dostavljanja ove odluke obavijesti Ustavni sud Bosne i Hercegovine o preduzetim mjerama s ciljem izvršenja ove odluke.
Odluku objaviti u "Službenom glasniku Bosne i Hercegovine", "Službenim novinama Federacije Bosne i Hercegovine", "Službenom glasniku Republike Srpske" i u "Službenom glasniku Distrikta Brčko Bosne i Hercegovine".
OBRAZLOŽENJE I. Uvod
1. Jasminka Kapo (u daljnjem tekstu: apelantica) iz Banje Luke podnijela je 23. januara 2019. godine Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Ustavni sud) apelaciju protiv Presude Okružnog suda u Banjoj Luci (u daljnjem tekstu: Okružni sud) broj 71 0 P 243546 18 Gž od 11. decembra 2018. godine i Presude Osnovnog suda u Banjoj Luci (u daljnjem tekstu: Osnovni sud) broj 71 0 P 243546 16 P od 5. aprila 2018. godine. Apelantica je 6. marta 2020. godine podnijela zahtjev za donošenje privremene mjere kojom bi Ustavni sud naložio Osnovnom sudu da ne provodi postupak izvršenja Rješenja o izvršenju broj 71 0 I 321827 20 I od 24. februara 2020. godine kojim je dozvoljeno izvršenje pravomoćne presude Osnovnog suda od 5. aprila 2018. godine.
II. Postupak pred Ustavnim sudom
2. Na osnovu člana 23. Pravila Ustavnog suda, od Okružnog suda, Osnovnog suda i tuženog Grada Banja Luka, kojeg zastupa Pravobranilaštvo Republike Srpske (u daljnjem tekstu: tuženi), zatraženo je 22. jula 2020. godine da dostave odgovore na apelaciju.
3. Okružni sud, Osnovni sud i tuženi dostavili su odgovore na apelaciju u periodu od 3. do 25. augusta 2020. godine.
III. Činjenično stanje
4. Činjenice predmeta koje proizlaze iz apelanticinih navoda i dokumenata predočenih Ustavnom sudu mogu se sumirati na sljedeći način.
5. Presudom Osnovnog suda broj 71 0 P 243546 16 P od 5. aprila 2018. godine naloženo je apelantici da se sa članovima porodičnog domaćinstva i stvarima iseli iz stana u Banjoj Luci, Ulica patrijarha Arsenija Čarnojevića broj 33, stan broj 6, površine 26 m2 (u daljnjem tekstu: predmetni stan), te da ga preda u posjed tužiocu (Grad Banja Luka), slobodan od lica i pokretnih stvari koje se u njemu nalaze, uz naknadu troškova postupka u iznosu bliže označenom u izreci presude, dok je tužilac odbijen sa zahtjevom za isplatu troškova postupka preko dosuđenog iznosa.
6. U obrazloženju presude Osnovni sud je naveo da je na osnovu provedenih dokaza i njihovom ocjenom, u smislu člana 8. Zakona o parničnom postupku Republike Srpske (u daljnjem tekstu: ZPP), utvrđeno da je nosilac stanarskog prava na predmetnom stanu bio Kasim Kapo, da mu je rješenjem Ministarstva za izbjeglice i raseljena lica – Odsjek Banja Luka (u daljnjem tekstu: Ministarstvo) od 15. maja 2003. godine vraćen u posjed predmetni stan u skladu s odredbama Zakona o prestanku primjene Zakona o korištenju napuštene imovine (u daljnjem tekstu: Zakon o prestanku primjene), a da je uveden u njegov posjed 3. augusta 2004. godine zajedno sa sinom nosioca stanarskog prava Elvirom Kapom (apelanticin suprug). Osnovni sud je također naveo da je nesporno utvrđeno da nosilac stanarskog prava nakon uvođenja u posjed stana nije živio u njemu, već apelantica sa suprugom Elvirom Kapom (sin nosioca stanarskog prava) i njihovo troje djece. Također je utvrđeno da je nosilac stanarskog prava na predmetnom stanu umro 15. jula 2012. godine, a da je nakon toga 28. marta 2014. godine umro i apelanticin suprug Elvir Kapo, te da je apelantica nastavila da živi s djecom u predmetnom stanu. Dalje je navedeno da je apelantica 7. maja 2014. godine tužiocu podnijela zahtjev za zaključenje ugovora o zakupu predmetnog stana, te da je navedeni zahtjev odbijen Zaključkom broj 05-372-209/2009 od 16. januara 2015. godine jer je utvrđeno da nije bilo trajne i ekonomske zajednice života nosioca stanarskog prava i njegovog sina, pa i apelantice, shodno odredbama člana 6. Zakona o stambenim odnosima, te člana 5. stav 2. i člana 46. stav 1. Zakona o privatizaciji državnih stanova. Naime, Osnovni sud je naveo da je na osnovu dokaza utvrđeno da je sin nosioca stanarskog prava – apelanticin suprug Elvir Kapo do 15. aprila 1991. godine imao prijavljeno prebivalište na drugoj adresi u Banjoj Luci (Ulica Muhameda Kazaza broj 14) kao član porodičnog domaćinstva majke Senade Maslo, dok je apelantica također živjela na drugoj adresi (Marka Lipovca broj 46, Banja Luka) u zajedničkom domaćinstvu svojih roditelja. U vezi s tim Osnovni sud je naveo da iz uvjerenja MUP-a CJB Banja Luka od 12. jula 2010. godine proizlazi da je apelantica prijavljena na adresi predmetnog stana od 15. juna 2006. godine, a njen suprug od 30. aprila 2010. godine.
7. Shodno utvrđenom činjeničnom stanju, Osnovni sud je naveo da je nesporno dokazano da je nosilac stanarskog prava na predmetnom stanu bio Kasim Kapo, otac apelanticinog supruga, te da je njegovo stanarsko pravo prestalo njegovom smrću 15. jula 2012. godine. Utvrđujući da se apelantica s djecom nalazi u posjedu predmetnog stana, te da nema zakonski osnov za stanovanje i korištenje predmetnog stana, Osnovni sud je zaključio da je apelantica bespravni korisnik predmetnog stana shodno odredbama člana 11. Zakona o stambenim odnosima (u daljnjem tekstu: ZSO).
8. Cijeneći da apelantica nije dokazala da je stanovanjem, kao bespravni korisnik u predmetnom stanu, protekom roka od pet godina (jer je od smrti nosioca stanarskog prava – 15. juli 2012. godine do podnošenja tužbe 3. augusta 2016. godine protekao period od četiri godine) stekla pravo trajnog i nesmetanog korištenja tog stana u smislu odredbi člana 30. Zakona o stambenim odnosima, Osnovni sud je zaključio da nisu ispunjeni uvjeti za izvođenje zaključka o stjecanju prava na predmetni stan u korist apelantice. Stoga je Osnovni sud zaključio da je tužilac, kao nosilac prava raspolaganja na predmetnom stanu, imao ovlaštenje da nakon smrti nosioca stanarskog prava raspolaže predmetnim stanom u skladu s odredbama člana 30. stav 7. Zakona o stambenim odnosima i čl. 126. i 127. Zakona o stvarnim pravima, što, prema mišljenju tog suda, tužbeni zahtjev za iseljenje apelantice iz predmetnog stana čini osnovanim.
9. Presudom Okružnog suda broj 71 0 P 243546 18 Gž od 11. decembra 2018. godine apelanticina žalba je djelimično uvažena, prvostepena presuda u dijelu kojim je udovoljeno tužiočevom zahtjevu za naknadu troškova parničnog postupka preinačena tako što je apelantica obavezana da tužiocu na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 750,00 KM umjesto iznosa od 2.250,00 KM. U ostalom dijelu apelanticina žalba je odbijena i prvostepena presuda u preostalom dijelu kojim je udovoljeno tužiočevom tužbenom zahtjevu potvrđena. Okružni sud je u obrazloženju presude, između ostalog, naveo da apelantica osporava prvostepenu presudu zbog pogrešne primjene materijalnog prava jer smatra da su za odluku o predmetnom tužiočevom tužbenom zahtjevu primjenjive odredbe Zakona o državnim stanovima na kojima ne postoji stanarsko pravo (u daljnjem tekstu: Zakon o državnim stanovima). Međutim, prema ocjeni tog suda, odredbe navedenog zakona nisu relevantne za odluku o predmetnom tužiočevom tužbenom zahtjevu. U vezi s tim Okružni sud se pozvao na odredbe čl. 1. i 2. navedenog zakona koje je citirao, ukazujući da se navedenim zakonom utvrđuju uvjeti i postupak vraćanja stanova u državnom vlasništvu na kojima ne postoji stanarsko pravo ili pravo raspolaganja, a u koju kategoriju stanova spadaju stanovi koji su na osnovu Zakona o prestanku primjene dati na upravljanje Ministarstvu za izbjeglice i raseljena lica radi dodjele na privremeno korištenje kao alternativni smještaj izbjeglim i raseljenim licima, a na kojima je prestalo stanarsko pravo zbog odbijanja, odbacivanja ili odustajanja od podnesenog zahtjeva za vraćanje stanova. Shodno navedenom, Okružni sud je zaključio da predmetni stan ne spada u kategoriju stanova na kojima ne postoji stanarsko pravo u smislu citiranih odredbi. U vezi s tim Okružni sud je zaključio da su u konkretnom slučaju primjenjive odredbe Zakona o stambenim odnosima, Zakona o privatizaciji državnih stanova i Zakona o stvarnim pravima.
10. Okružni sud je dalje naveo da iz činjeničnog utvrđenja prvostepenog suda proizlazi da je 3. augusta 2004. godine nosilac stanarskog prava Kasim Kapo uveden u posjed predmetnog stana, te da se po odobrenju nosioca stanarskog prava apelantica sa suprugom Elvirom Kapom i njihovo troje djece, također 3. augusta 2004. godine, uselila u posjed predmetnog stana, s tim da apelantica ima prijavljeno prebivalište na adresi predmetnog stana od 15. juna 2006. godine, a njen suprug od 30. aprila 2010. godine. Okružni sud je naveo da iz provedenih dokaza proizlazi da nosilac stanarskog prava predmetni stan nije koristio za stanovanje nakon što mu je on vraćen u posjed, te da se apelantica i njena djeca kao korisnici predmetnog stana ne smatraju članovima porodičnog domaćinstva umrlog nosioca stanarskog prava u smislu odredbi člana 6. Zakona o stambenim odnosima i člana 5. stav 2. Zakona o privatizaciji državnih stanova. U vezi s tim Okružni sud je zaključio da apelantica kao bespravni korisnik predmetnog stana nema ni pravo na nužni smještaj shodno odredbama člana 22. stav 4. Zakona o stambenim odnosima.
11. Zatim je Okružni sud, pozivajući se na odredbe člana 131. st. 1. i 3. Zakona o stvarnim pravima, zaključio da tužilac kao nosilac prava raspolaganja na predmetnom stanu ima pravo da zahtijeva predaju stana u posjed od apelantice koja nema pravni osnov za držanje predmetnog stana u posjedu, što je u toku postupka i nesporno dokazano. Imajući u vidu navedeno, Okružni sud je zaključio da je prvostepeni sud pravilno postupio kada je usvojio tužbeni zahtjev, primjenom odredbi čl. 126, 127. i 131. st. 1. i 3. Zakona o stvarnim pravima. Imajući u vidu navedeno, Okružni sud je donio odluku kao u izreci presude shodno odredbama čl. 226. i 235. ZPP.
IV. Apelacija a) Navodi iz apelacije
12. Apelantica smatra da su joj osporenim presudama povrijeđena prava iz člana II/3.e), f) i k) Ustava Bosne i Hercegovine i čl. 6. i 8. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljnjem tekstu: Evropska konvencija), kao i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju. Povredu navedenih prava apelantica vidi u pogrešno utvrđenom činjeničnom stanju i pogrešnoj primjeni materijalnog prava. Apelantica je prezentirala hronologiju postupanja redovnih sudova u predmetnoj pravnoj stvari, navodeći da je tokom postupka nesporno dokazano da je nosilac stanarskog prava na predmetnom stanu bio otac apelanticinog supruga Kasim Kapo sve do 15. jula 2012. godine kada je umro. Također je navela da su ona i njen suprug s troje djece nesmetano stanovali u predmetnom stanu od 3. augusta 2004. godine sve do suprugove smrti (28. mart 2014. godine), a i nakon toga ona je nastavila da nesmetano živi u predmetnom stanu sve do podnošenja predmetne tužbe (5. august 2016. godine). Također je navela da nosilac stanarskog prava Kasim Kapo, koji je umro 15. jula 2012. godine, nije za života otkupio predmetni stan, te da je njegovom smrću prestalo i njegovo stanarsko pravo na predmetnom stanu, te da je samim tim predmetni stan stekao status državnog stana na kojem ne postoji stanarsko pravo shodno odredbi člana 1. stav 2. Zakona o državnim stanovima na kojima ne postoji stanarsko pravo, s kojim raspolaže tužilac. S obzirom na to da je dugogodišnja korisnica predmetnog stana, smatra da joj pripada pravo da ga koristi i ubuduće kao svoj dom. Stoga smatra da su redovni sudovi proizvoljno primijenili relevantne odredbe Zakona o stvarnim pravima kada su udovoljili tužiočevom tužbenom zahtjevu, te predlaže da Ustavni sud usvoji njenu apelaciju, ukine presudu Okružnog suda i predmet vrati na ponovno suđenje.
b) Odgovori na apelaciju
13. Okružni sud je naveo da u cijelosti ostaje pri razlozima i obrazloženjima iz svoje presude, te da je ta presuda donesena pravilnom primjenom relevantnih odredbi Zakona o stvarnim pravima, materijalnog prava, te da osporenom presudom tog suda nisu prekršena apelanticina prava na koja se poziva u apelaciji. Predloženo je da se apelacija odbije kao neosnovana.
14. Osnovni sud je naveo da ostaje pri razlozima iznesenim u obrazloženju osporene presude u kojoj su dati razlozi za takvu odluku suda, donesenu u pravilno i zakonito provedenom postupku, uz pravilnu primjenu materijalnog prava. Smatra da nisu osnovani apelanticini navodi o povredi prava na koja se poziva u apelaciji.
15. Tuženi je, između ostalog, naveo da su apelacioni prigovori neosnovani, te da su osporene presude pravilne i na zakonu zasnovane. Predloženo je da se apelacija odbije kao neosnovana.
V. Relevantni propisi
16. Zakon o stambenim odnosima ("Službeni list SRBiH" br. 14/84 – prečišćeni tekst, 12/87 i 36/89 – odluka US i "Službeni glasnik RS" br. 19/93, 22/93 – ispravka, 12/99 i 31/99). Za potrebe ove odluke koristi se neslužbeni prečišćeni tekst propisa sačinjen u Ustavnom sudu BiH, kako je objavljen u službenim glasilima jer nije objavljen na svim službenim jezicima i pismima, a koji u relevantnom dijelu glasi:
Član 6.
Korisnikom stana, u smislu ovog zakona, smatraju se: nosilac stanarskog prava i članovi njegovog porodičnog domaćinstva koji zajedno s njim trajno žive i stanuju, kao i lica koja su prestala da budu članovi toga domaćinstva a ostala su u istom stanu.
Članovima porodičnog domaćinstva nosioca stanarskog prava, u smislu ovog zakona, smatraju se: bračni drug, djeca (rođena u braku ili van braka, usvojena, pastorčad) bračni drugovi djece, roditelji bračnih drugova (otac, majka, očuh, maćeha, usvojilac), braća i sestre, unučad, kao i lica koja je nosilac stanarskog prava dužan po zakonu da izdržava ili su ta lica dužna po zakonu da izdržavaju nosioca stanarskog prava, a koja zajedno s njima trajno žive i stanuju, kao i lica koja sa nosiocem stanarskog prava žive u ekonomskoj zajednici u istom stanu više od deset godina ili više od pet godina ako su se uselila u stan na osnovu ugovora o doživotnom izdržavanju nosioca stanarskog prava.
Član 30. st. (1) (2) (4) i (7)
Ako se neko lice nezakonito useli u stan [...] svako može dati inicijativu, a zainteresovano lice zahtjev stambenom organu, za pokretanje postupka za njegovo iseljenje.
Na osnovu zahtjeva ili po službenoj dužnosti stambeni organ će donijeti rješenje o ispražnjenju stana odnosno prostorija ako od dana nezakonitog useljenja do pokretanja postupka nije proteklo više od tri godine.
Prilikom prinudnog ispražnjenja stana odnosno prostorije, licu koje se iseljava ne obezbjeđuje se nužni smještaj.
Protekom roka iz stava 2. ovog člana ne isključuje se pravo davaoca stana na korišćenje da zahtijeva ispražnjenje stana odnosno zajedničkih prostorija kod nadležnog suda u roku od daljnjih pet godina.
17. U Zakonu o privatizaciji državnih stanova – prečišćeni tekst ("Službeni glasnik RS" broj 72/07) relevantne odredbe glase:
Član 5. stav (2)
Članovima porodičnog domaćinstva nosioca stanarskog prava, u smislu ovog zakona, smatraju se: bračni drug, djeca (rođena u braku ili van braka, usvojena, pastorčad), bračni drugovi djece, roditelji bračnih drugova (otac, majka, očuh, maćeha, usvojilac), braća i sestre, unučad bez roditelja, kao i lica koja je nosilac stanarskog prava dužan po zakonu izdržavati ili su ta lica dužna po zakonu izdržavati nosioca stanarskog prava, a koja zajedno s njim trajno žive i stanuju, kao i lica koja sa nosiocem stanarskog prava žive u ekonomskoj zajednici u istom stanu više od deset godina ili više od pet godina ako su se uselila u stan na osnovu ugovora o doživotnom izdržavanju nosioca stanarskog prava.
18. U Zakonu o državnim stanovima na kojima ne postoji stanarsko pravo ("Službeni glasnik Republike Srpske" broj 98/11) relevantne odredbe glase:
I. OSNOVNE ODREDBE
Član 1.
(1) Ovim zakonom utvrđuju se uvjeti i postupak vraćanja stanova u državnoj svojini na kojima ne postoji stanarsko pravo ili pravo raspolaganja, radi davanja stana u zakup ili otkup.
(2) Stanovi iz stava 1. ovog člana su stanovi koji su na osnovu Zakona o prestanku primjene Zakona o korištenju napuštene imovine - Prečišćeni tekst ("Službeni glasnik Republike Srpske", broj 16/10) dati na upravljanje Ministarstvu za izbjeglice i raseljena lica (u daljem tekstu: Ministarstvo), radi dodjele na privremeno korištenje kao alternativni smještaj izbjeglim i raseljenim licima, a na kojima je prestalo stanarsko pravo zbog nepodnošenja zahtjeva u propisanom roku ili zbog odbijanja, odbacivanja ili odustajanja od podnesenog zahtjeva za vraćanje stana, kao i stanovi na kojima je prestalo stanarsko pravo, a koji nisu korišteni za alternativni smještaj i stanovi koje bespravno koriste treća lica.
Član 2.
(1) Stanovi iz člana 1. ovog zakona koji su pod upravom Ministarstva vraćaju se u posjed nosiocima prava raspolaganja koji to pravo imaju u smislu ovog zakona, u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.
(2) Stupanjem na snagu ovog zakona Ministarstvo nema pravo na nove dodjele stanova kojima upravlja, a pravo upravljanja stanom prestaje danom predaje stana nosiocu prava raspolaganja iz člana 3. ovog zakona.
(3) Postupak vraćanja u posjed i primopredaju stana vrše ovlašteni predstavnici Ministarstva i nosioci prava raspolaganja.
Član 3.
Nosiocem prava raspolaganja u smislu ovog zakona smatra se: Republika Srpska (u daljem tekstu: Republika), jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji stan nalazi, javno preduzeće, javna ustanova i drugo pravno lice u većinskom vlasništvu Republike koje je stan nabavilo ili je po drugom osnovu steklo pravo raspolaganja stanom.
Član 4.
Stanovi iz člana 1. ovog zakona koji su vraćeni u posjed nosiocima prava raspolaganja daju se u zakup korisnicima u skladu sa ovim zakonom, Zakonom o privatizaciji državnih stanova i općim aktom nosioca prava raspolaganja kojem je stan vraćen.
19. Zakon o stvarnim pravima ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 124/08, 3/09 – ispravka, 58/09, 95/11, 60/15, 18/16 – odluka US i 107/19).
U konkretnom slučaju primjenjuje se Zakon o stvarnim pravima ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 124/08, 3/09 – ispravka, 58/09, 95/11 i 60/15) koji je važio u vrijeme donošenja osporenih odluka, a koji u relevantnom dijelu glasi:
1. Zaštita prava svojine
Vlasničke tužbe
Član 126.
(1) Vlasnik ima pravo zahtijevati vraćanje stvari od lica u čijoj se državini stvar nalazi, a od lica koje ga protivpravno uznemirava da prestane sa uznemiravanjem.
(2) Prava na vraćanje stvari i na prestanak uznemiravanja ne zastarijevaju.
Vlasnička tužba na vraćanje stvari
Član 127. st. (1) i (2)
(1) Da bi ostvario pravo na vraćanje stvari, vlasnik mora dokazati da je stvar koju zahtijeva njegova svojina i da se stvar nalazi u državini tuženog.
(2) Vlasnik mora stvar čije vraćanje traži opisati po njenim osobinama ili znacima koji je razlikuju od istovrsnih stvari.
Tužba iz pretpostavljene svojine
Član 131. st. (1) i (3)
(1) Savjesni držalac individualno određene stvari, koji je tu stvar stekao na osnovu pogodnom za sticanje prava svojine i na zakonit način (pretpostavljeni vlasnik) ima pravo zahtijevati vraćanje stvari i od savjesnog držaoca kod kojeg se ta stvar nalazi bez pravnog osnova ili po slabijem pravnom osnovu.
(3) Pretpostavljeni vlasnik treba da dokaže činjenice na osnovu kojih se pretpostavlja njegova svojina, kao i da je stvar koju zahtijeva u državini tuženog.
VI. Dopustivost
20. U skladu sa članom VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, Ustavni sud, također, ima apelacionu nadležnost u pitanjima koja su sadržana u ovom ustavu kada ona postanu predmet spora zbog presude bilo kojeg suda u Bosni i Hercegovini.
21. U skladu sa članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud može razmatrati apelaciju samo ako su protiv presude, odnosno odluke koja se njom pobija, iscrpljeni svi djelotvorni pravni lijekovi mogući prema zakonu i ako se podnese u roku od 60 dana od dana kada je podnosilac apelacije primio odluku o posljednjem djelotvornom pravnom lijeku koji je koristio.
22. U konkretnom slučaju predmet osporavanja apelacijom je Presuda Okružnog suda broj 71 0 P 243546 18 Gž od 11. decembra 2018. godine, protiv koje nema drugih djelotvornih pravnih lijekova mogućih prema zakonu. Zatim, osporenu presudu apelantica je primila 31. decembra 2018. godine, a apelacija je podnesena 23. januara 2019. godine, tj. u roku od 60 dana, kako je propisano članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda. Konačno, apelacija ispunjava i uvjete iz člana 18. st. (3) i (4) Pravila Ustavnog suda jer ne postoji neki formalni razlog zbog kojeg apelacija nije dopustiva, niti je očigledno (prima facie) neosnovana.
23. Imajući u vidu odredbe člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 18. st. (1), (3) i (4) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je utvrdio da predmetna apelacija ispunjava uvjete u pogledu dopustivosti.
VII. Meritum
24. Apelantica pobija navedene presude tvrdeći da su tim presudama prekršena njena prava iz člana II/3.e) i f) Ustava Bosne i Hercegovine, te člana 6. stav 1. i člana 8. Evropske konvencije.
Pravo na poštovanje doma
25. Član II/3.f) Ustava Bosne i Hercegovine glasi:
Sva lica na teritoriji Bosne i Hercegovine uživaju ljudska prava i slobode iz stava 2. ovog člana, što uključuje:
f) Pravo na privatni i porodični život, dom i prepisku.
26. Član 8. Evropske konvencije glasi:
1. Svako ima pravo na poštovanje svog privatnog i porodičnog života, doma i prepiske.
2. Javne vlasti se ne smiju miješati u ostvarivanje ovog prava osim ako to nije u skladu sa zakonom i neophodno u demokratskom društvu u interesima nacionalne sigurnosti, javne sigurnosti ili ekonomske dobrobiti zemlje, radi sprečavanja nereda ili kriminala, radi zaštite zdravlja ili morala, ili radi zaštite prava i sloboda drugih.
27. Ustavni sud naglašava da je osnovna svrha člana 8. Evropske konvencije zaštita pojedinaca od arbitrarnih miješanja vlasti u njihova prava garantirana članom 8. Evropske konvencije (vidi Evropski sud, Kroon protiv Holandije, presuda od 27. oktobra 1994. godine, serija A, broj 297-C, stav 31). Član 8. Evropske konvencije štiti pravo pojedinca na poštovanje njegovog doma i predviđa da se javna vlast neće miješati u vršenje ovog prava, osim u slučajevima iz stava 2. tog člana.
28. Pri određivanju radi li se u konkretnom slučaju o povredi člana 8. Evropske konvencije prvenstveno se mora utvrditi predstavlja li predmetni stan apelanticin "dom" u smislu značenja stava 1. člana 8. Evropske konvencije i da li je u konkretnom slučaju došlo do "miješanja" javnih vlasti u poštovanje apelanticinog "doma". Drugo, da bi "miješanje" bilo opravdano, mora biti "u skladu sa zakonom". Ovaj uvjet zakonitosti se, u skladu sa značenjem termina Evropske konvencije, sastoji iz više elemenata: (a) miješanje mora biti zasnovano na domaćem ili međunarodnom zakonu; (b) zakon o kojem je riječ mora biti primjereno dostupan tako da pojedinac bude primjereno upućen na okolnosti zakona koje se mogu primijeniti na dati predmet i (c) zakon mora biti formuliran s odgovarajućom tačnošću i jasnoćom da bi se pojedincu dopustilo da prema njemu prilagodi svoje postupke (vidi Evropski sud za ljudska prava, Sunday Times protiv Ujedinjenog Kraljevstva, presuda od 26. aprila 1979. godine, serija A, broj 30, stav 49. i Telegraaf Media Nederland Landelijke Media B. V. i ostali protiv Holandije, presuda od 22. novembra 2012. godine, st. 89. i 90).
29. U slučaju da se ispostavi da je to "miješanje" u skladu sa zakonom i tada može predstavljati kršenje člana 8. Evropske konvencije ako se smatra da ono nije "neophodno" da bi se postigao jedan od zakonitih ciljeva iz stava 2. člana 8. Evropske konvencije. Neophodno u ovom kontekstu znači da "miješanje" odgovara "pritiscima društvenih potreba" i da postoji razumna relacija proporcionalnosti između miješanja i zakonitog cilja kojem se teži (vidi Evropski sud za ljudska prava, Connors protiv Ujedinjenog Kraljevstva, presuda od 27. maja 2004. godine, tačka 81).
30. Prema sudskoj praksi Evropskog suda za ljudska prava, pojam "dom" je nezavisan pojam koji ne zavisi od klasifikacije u okviru domaćeg prava (vidi, inter alia, Evropski sud za ljudska prava, Paulić protiv Hrvatske, presuda od 22. oktobra 2009. godine, stav 33). Prema praksi Ustavnog suda, domen člana 8. Evropske konvencije uključuje i stanove u kojima stanuju "bespravni korisnici" (vidi Odluku o dopustivosti i meritumu broj AP 1164/08 od 27. maja 2011. godine, tač. 28. i 29, dostupna na internetskoj stranici Ustavnog suda https://advokat-prnjavorac.com). Ustavni sud je također u svojim odlukama zaključio da je "dom" faktičko stanje koje ne zahtijeva postojanje pravnog osnova (vidi Ustavni sud, Odluka broj AP 323/04, "Službeni glasnik Bosne i Hercegovine" broj 34/05).
31. Ocjenjujući može li se predmetni stan smatrati apelanticinim "domom" u smislu člana 8. Evropske konvencije, Ustavni sud zapaža da iz dostavljene dokumentacije proizlazi da apelantica u predmetnom stanu živi od 3. augusta 2004. godine i da još uvijek živi, te predmetni stan nesporno predstavlja apelanticin "dom" u smislu člana 8. Evropske konvencije.
32. Dalje, Ustavni sud treba ispitati da li je u konkretnom slučaju došlo do miješanja u apelanticino pravo na "dom". U vezi s tim Ustavni sud zapaža da je osporenim odlukama utvrđeno da je apelantica bespravni korisnik predmetnog stana shodno odredbama Zakona o stambenim odnosima i Zakona o privatizaciji državnih stanova, te da je udovoljeno tužbenom zahtjevu za predaju u posjed stana tužiocu kao nosiocu prava raspolaganja predmetnim stanom u skladu s odredbama Zakona o stvarnim pravima, što nesporno predstavlja miješanje u apelanticino pravo na poštovanje doma.
33. Ustavni sud zapaža da su redovni sudovi nesporno utvrdili da apelantica ne ispunjava uvjete za stjecanje prava na stan u smislu odredbi člana 6. Zakona o stambenim odnosima i člana 5. stav 2. Zakona o privatizaciji državnih stanova, odnosno da je bespravni korisnik tog stana na kojem tužilac nesporno ima pravo raspolaganja, pa su usvojili tužiočev tužbeni zahtjev u skladu s odredbama čl. 126, 127. i 131. Zakona o stvarnim pravima. Ustavni sud ukazuje da iz navedenog jasno proizlazi da je miješanje u apelanticino pravo na dom izvršeno na osnovu "zakona" koji, pri tome, nesumnjivo ispunjava standarde u smislu autonomnog značenja ovog termina u skladu s Evropskom konvencijom.
34. Nakon što je zaključeno da je miješanje u apelanticino pravo na poštovanje doma bilo u skladu sa zakonom, potrebno je odgovoriti na pitanje da li je za to miješanje postojao legitiman cilj i, ako jeste, da li je predstavljalo mjeru koja je bila neophodna u demokratskom društvu.
35. U vezi s postojanjem legitimnog cilja Ustavni sud smatra da on postoji, a ogleda se u dosljednoj primjeni zakona. Ustavni sud zapaža da se u konkretnom slučaju sukobljavaju dva prava, i to pravo tužioca, kao nosioca prava raspolaganja stanom, da mu se on vrati u posjed i apelanticino pravo na dom. U takvim okolnostima obaveza redovnih sudova je bila da prilikom odlučenja uspostave balans između ta dva zaštićena prava. Međutim, Ustavni sud iz obrazloženja osporenih presuda zapaža da redovni sudovi nisu ni pokušali uspostaviti balans između ta dva sukobljena prava, već su redovni sudovi vodili računa isključivo o pravu tužioca.
36. U vezi s tim Ustavni sud zapaža da tokom postupka nije bilo sporno da je nosilac stanarskog prava na predmetnom stanu bio Kasim Kapo, otac apelanticinog supruga, kojem je predmetni stan vraćen u posjed rješenjem od 15. maja 2003. godine, a iz obrazloženja osporenih presuda proizlazi da je uveden u posjed predmetnog stana 3. augusta 2004. godine, zajedno s apelanticom, njenim suprugom Elvirom Kapom (sin nosioca stanarskog prava), kao i njihovom zajedničkom djecom. Ustavni sud, također, zapaža da tokom postupka nije bilo sporno da je apelantica nakon smrti nosioca stanarskog prava (15. jula 2012. godine) nastavila da nesmetano koristi predmetni stan, te da se obratila tužiocu sa zahtjevom za zaključenje ugovora o zakupu predmetnog stana koji je odbijen zaključkom od 16. januara 2015. godine. Konačno, Ustavni sud zapaža da tokom postupka nije bilo sporno da apelantica sa svojom porodicom u predmetnom stanu živi bez ometanja od 3. augusta 2004. godine do momenta podnošenja tužbe (5. august 2016. godine). Dakle, punih 12 godina živi u predmetnom stanu površine od 26 m2 sa svoje troje djece.
37. Ustavni sud ne osporava da tužilac ima pravo raspolaganja predmetnim stanom (što je u konkretnom slučaju izjednačeno s vlasničkim pravom prema Zakonu o stvarnim pravima), ali u okolnostima kada je nosilac stanarskog prava na predmetnom stanu bio otac apelanticinog supruga, čije je stanarsko pravo prestalo njegovom smrću (15. juli 2012. godine) i kada ne postoji treće lice koje bi imalo vezu s predmetnim stanom, Ustavni sud u takvim okolnostima smatra da pravo na dom apelantice kao fizičkog lica u ovom slučaju preteže nad vlasničkim pravom tužioca kao javne vlasti da mu se predmetni stan vrati u posjed, koji će iskoristiti za svoje potrebe (tj. da ga daje u zakup drugom iako je odbio takav apelanticin zahtjev). Stoga, Ustavni sud smatra da je narušen fer balans (proporcionalnost) na štetu apelantice.
38. Imajući u vidu sve navedeno, kao i vlastitu praksu u predmetima koji su pokretali slično činjenično i pravno pitanje, Ustavni sud smatra da u konkretnom slučaju nije postojala hitna društvena potreba koja bi opravdala miješanje u apelanticino pravo na poštovanje doma. Ustavni sud smatra da navedeni interes tužioca da mu se predmetni stan vrati u posjed i da ga iskoristi za svoje potrebe ne može prevagnuti nad apelanticinim interesom da joj se omogući da predmetni stan, u kojem nesmetano živi sa svojom porodicom 12 godina, nastavi koristiti (vidi, mutatis mutandis, Odluka o dopustivosti i meritumu broj AP 1164/08 od 27. maja 2011. godine, tačka 34. i Odluka o meritumu broj AP 663/04 od 13. oktobra 2005. godine, stav 30, dostupne na internetskoj stranici Ustavnog suda ustavnisud.ba).
39. Imajući u vidu navedeno, Ustavni sud zaključuje da je došlo do povrede apelanticinog prava na poštovanje doma iz člana II/3.f) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 8. Evropske konvencije.
Ostali navodi
40. U okviru zaključka u pogledu povrede člana II/3.f) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 8. Evropske konvencije, Ustavni sud zaključuje da nije neophodno posebno razmatrati navodnu povredu člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. Evropske konvencije.
VIII. Zaključak
41. Ustavni sud zaključuje da je povrijeđeno apelanticino pravo na dom iz člana II/3.f) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 8. Evropske konvencije jer je miješanje u apelanticino pravo na poštovanje doma bilo zakonito i težilo je legitimnom cilju, ali osporenim odlukama nije uspostavljena proporcionalnost između apelanticinog interesa da joj se omogući nesmetano korištenje predmetnog stana kao svog doma u kojem živi od 2004. godine sa svojom porodicom i interesa tužioca kao javne vlasti da mu se vrati na raspolaganje predmetni stan na kojem ne postoji interes trećeg lica.
42. Na osnovu člana 59. st. (1) i (2) i člana 62. stav (1) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je odlučio kao u dispozitivu ove odluke.
43. Prema članu VI/5. Ustava Bosne i Hercegovine, odluke Ustavnog suda su konačne i obavezujuće.
Predsjednik
Ustavnog suda Bosne i Hercegovine
Zlatko M. Knežević, s. r.
Ustavni sud Bosne i Hercegovine u Velikom vijeću, u predmetu broj AP 320/19, rješavajući apelaciju Jasminke Kapo, na osnovu člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 57. stav (2) tačka b), člana 59. st. (1) i (2) i člana 62. stav (1) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine – prečišćeni tekst ("Službeni glasnik Bosne i Hercegovine" broj 94/14), u sastavu: Zlatko M. Knežević, predsjednik Mato Tadić, potpredsjednik Mirsad Ćeman, potpredsjednik Valerija Galić, sutkinja Miodrag Simović, sudija Seada Palavrić, sutkinja na sjednici održanoj 27. novembra 2020. godine donio je
ODLUKU O DOPUSTIVOSTI I MERITUMU
Usvaja se apelacija Jasminke Kapo.
Utvrđuje se povreda prava na poštovanje prava na dom iz člana II/3.f) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 8. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.
Ukida se Presuda Okružnog suda u Banjoj Luci broj 71 0 P 243546 18 Gž od 11. decembra 2018. godine.
Predmet se vraća Okružnom sudu u Banjoj Luci koji je dužan po hitnom postupku donijeti novu odluku u skladu sa članom II/3.f) Ustava Bosne i Hercegovine i članom 8. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.
Nalaže se Okružnom sudu u Banjoj Luci da, u skladu sa članom 72. stav (5) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, u roku od tri mjeseca od dana dostavljanja ove odluke obavijesti Ustavni sud Bosne i Hercegovine o preduzetim mjerama s ciljem izvršenja ove odluke.
Odluku objaviti u "Službenom glasniku Bosne i Hercegovine", "Službenim novinama Federacije Bosne i Hercegovine", "Službenom glasniku Republike Srpske" i u "Službenom glasniku Distrikta Brčko Bosne i Hercegovine".
OBRAZLOŽENJE I. Uvod
1. Jasminka Kapo (u daljnjem tekstu: apelantica) iz Banje Luke podnijela je 23. januara 2019. godine Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Ustavni sud) apelaciju protiv Presude Okružnog suda u Banjoj Luci (u daljnjem tekstu: Okružni sud) broj 71 0 P 243546 18 Gž od 11. decembra 2018. godine i Presude Osnovnog suda u Banjoj Luci (u daljnjem tekstu: Osnovni sud) broj 71 0 P 243546 16 P od 5. aprila 2018. godine. Apelantica je 6. marta 2020. godine podnijela zahtjev za donošenje privremene mjere kojom bi Ustavni sud naložio Osnovnom sudu da ne provodi postupak izvršenja Rješenja o izvršenju broj 71 0 I 321827 20 I od 24. februara 2020. godine kojim je dozvoljeno izvršenje pravomoćne presude Osnovnog suda od 5. aprila 2018. godine.
II. Postupak pred Ustavnim sudom
2. Na osnovu člana 23. Pravila Ustavnog suda, od Okružnog suda, Osnovnog suda i tuženog Grada Banja Luka, kojeg zastupa Pravobranilaštvo Republike Srpske (u daljnjem tekstu: tuženi), zatraženo je 22. jula 2020. godine da dostave odgovore na apelaciju.
3. Okružni sud, Osnovni sud i tuženi dostavili su odgovore na apelaciju u periodu od 3. do 25. augusta 2020. godine.
III. Činjenično stanje
4. Činjenice predmeta koje proizlaze iz apelanticinih navoda i dokumenata predočenih Ustavnom sudu mogu se sumirati na sljedeći način.
5. Presudom Osnovnog suda broj 71 0 P 243546 16 P od 5. aprila 2018. godine naloženo je apelantici da se sa članovima porodičnog domaćinstva i stvarima iseli iz stana u Banjoj Luci, Ulica patrijarha Arsenija Čarnojevića broj 33, stan broj 6, površine 26 m2 (u daljnjem tekstu: predmetni stan), te da ga preda u posjed tužiocu (Grad Banja Luka), slobodan od lica i pokretnih stvari koje se u njemu nalaze, uz naknadu troškova postupka u iznosu bliže označenom u izreci presude, dok je tužilac odbijen sa zahtjevom za isplatu troškova postupka preko dosuđenog iznosa.
6. U obrazloženju presude Osnovni sud je naveo da je na osnovu provedenih dokaza i njihovom ocjenom, u smislu člana 8. Zakona o parničnom postupku Republike Srpske (u daljnjem tekstu: ZPP), utvrđeno da je nosilac stanarskog prava na predmetnom stanu bio Kasim Kapo, da mu je rješenjem Ministarstva za izbjeglice i raseljena lica – Odsjek Banja Luka (u daljnjem tekstu: Ministarstvo) od 15. maja 2003. godine vraćen u posjed predmetni stan u skladu s odredbama Zakona o prestanku primjene Zakona o korištenju napuštene imovine (u daljnjem tekstu: Zakon o prestanku primjene), a da je uveden u njegov posjed 3. augusta 2004. godine zajedno sa sinom nosioca stanarskog prava Elvirom Kapom (apelanticin suprug). Osnovni sud je također naveo da je nesporno utvrđeno da nosilac stanarskog prava nakon uvođenja u posjed stana nije živio u njemu, već apelantica sa suprugom Elvirom Kapom (sin nosioca stanarskog prava) i njihovo troje djece. Također je utvrđeno da je nosilac stanarskog prava na predmetnom stanu umro 15. jula 2012. godine, a da je nakon toga 28. marta 2014. godine umro i apelanticin suprug Elvir Kapo, te da je apelantica nastavila da živi s djecom u predmetnom stanu. Dalje je navedeno da je apelantica 7. maja 2014. godine tužiocu podnijela zahtjev za zaključenje ugovora o zakupu predmetnog stana, te da je navedeni zahtjev odbijen Zaključkom broj 05-372-209/2009 od 16. januara 2015. godine jer je utvrđeno da nije bilo trajne i ekonomske zajednice života nosioca stanarskog prava i njegovog sina, pa i apelantice, shodno odredbama člana 6. Zakona o stambenim odnosima, te člana 5. stav 2. i člana 46. stav 1. Zakona o privatizaciji državnih stanova. Naime, Osnovni sud je naveo da je na osnovu dokaza utvrđeno da je sin nosioca stanarskog prava – apelanticin suprug Elvir Kapo do 15. aprila 1991. godine imao prijavljeno prebivalište na drugoj adresi u Banjoj Luci (Ulica Muhameda Kazaza broj 14) kao član porodičnog domaćinstva majke Senade Maslo, dok je apelantica također živjela na drugoj adresi (Marka Lipovca broj 46, Banja Luka) u zajedničkom domaćinstvu svojih roditelja. U vezi s tim Osnovni sud je naveo da iz uvjerenja MUP-a CJB Banja Luka od 12. jula 2010. godine proizlazi da je apelantica prijavljena na adresi predmetnog stana od 15. juna 2006. godine, a njen suprug od 30. aprila 2010. godine.
7. Shodno utvrđenom činjeničnom stanju, Osnovni sud je naveo da je nesporno dokazano da je nosilac stanarskog prava na predmetnom stanu bio Kasim Kapo, otac apelanticinog supruga, te da je njegovo stanarsko pravo prestalo njegovom smrću 15. jula 2012. godine. Utvrđujući da se apelantica s djecom nalazi u posjedu predmetnog stana, te da nema zakonski osnov za stanovanje i korištenje predmetnog stana, Osnovni sud je zaključio da je apelantica bespravni korisnik predmetnog stana shodno odredbama člana 11. Zakona o stambenim odnosima (u daljnjem tekstu: ZSO).
8. Cijeneći da apelantica nije dokazala da je stanovanjem, kao bespravni korisnik u predmetnom stanu, protekom roka od pet godina (jer je od smrti nosioca stanarskog prava – 15. juli 2012. godine do podnošenja tužbe 3. augusta 2016. godine protekao period od četiri godine) stekla pravo trajnog i nesmetanog korištenja tog stana u smislu odredbi člana 30. Zakona o stambenim odnosima, Osnovni sud je zaključio da nisu ispunjeni uvjeti za izvođenje zaključka o stjecanju prava na predmetni stan u korist apelantice. Stoga je Osnovni sud zaključio da je tužilac, kao nosilac prava raspolaganja na predmetnom stanu, imao ovlaštenje da nakon smrti nosioca stanarskog prava raspolaže predmetnim stanom u skladu s odredbama člana 30. stav 7. Zakona o stambenim odnosima i čl. 126. i 127. Zakona o stvarnim pravima, što, prema mišljenju tog suda, tužbeni zahtjev za iseljenje apelantice iz predmetnog stana čini osnovanim.
9. Presudom Okružnog suda broj 71 0 P 243546 18 Gž od 11. decembra 2018. godine apelanticina žalba je djelimično uvažena, prvostepena presuda u dijelu kojim je udovoljeno tužiočevom zahtjevu za naknadu troškova parničnog postupka preinačena tako što je apelantica obavezana da tužiocu na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 750,00 KM umjesto iznosa od 2.250,00 KM. U ostalom dijelu apelanticina žalba je odbijena i prvostepena presuda u preostalom dijelu kojim je udovoljeno tužiočevom tužbenom zahtjevu potvrđena. Okružni sud je u obrazloženju presude, između ostalog, naveo da apelantica osporava prvostepenu presudu zbog pogrešne primjene materijalnog prava jer smatra da su za odluku o predmetnom tužiočevom tužbenom zahtjevu primjenjive odredbe Zakona o državnim stanovima na kojima ne postoji stanarsko pravo (u daljnjem tekstu: Zakon o državnim stanovima). Međutim, prema ocjeni tog suda, odredbe navedenog zakona nisu relevantne za odluku o predmetnom tužiočevom tužbenom zahtjevu. U vezi s tim Okružni sud se pozvao na odredbe čl. 1. i 2. navedenog zakona koje je citirao, ukazujući da se navedenim zakonom utvrđuju uvjeti i postupak vraćanja stanova u državnom vlasništvu na kojima ne postoji stanarsko pravo ili pravo raspolaganja, a u koju kategoriju stanova spadaju stanovi koji su na osnovu Zakona o prestanku primjene dati na upravljanje Ministarstvu za izbjeglice i raseljena lica radi dodjele na privremeno korištenje kao alternativni smještaj izbjeglim i raseljenim licima, a na kojima je prestalo stanarsko pravo zbog odbijanja, odbacivanja ili odustajanja od podnesenog zahtjeva za vraćanje stanova. Shodno navedenom, Okružni sud je zaključio da predmetni stan ne spada u kategoriju stanova na kojima ne postoji stanarsko pravo u smislu citiranih odredbi. U vezi s tim Okružni sud je zaključio da su u konkretnom slučaju primjenjive odredbe Zakona o stambenim odnosima, Zakona o privatizaciji državnih stanova i Zakona o stvarnim pravima.
10. Okružni sud je dalje naveo da iz činjeničnog utvrđenja prvostepenog suda proizlazi da je 3. augusta 2004. godine nosilac stanarskog prava Kasim Kapo uveden u posjed predmetnog stana, te da se po odobrenju nosioca stanarskog prava apelantica sa suprugom Elvirom Kapom i njihovo troje djece, također 3. augusta 2004. godine, uselila u posjed predmetnog stana, s tim da apelantica ima prijavljeno prebivalište na adresi predmetnog stana od 15. juna 2006. godine, a njen suprug od 30. aprila 2010. godine. Okružni sud je naveo da iz provedenih dokaza proizlazi da nosilac stanarskog prava predmetni stan nije koristio za stanovanje nakon što mu je on vraćen u posjed, te da se apelantica i njena djeca kao korisnici predmetnog stana ne smatraju članovima porodičnog domaćinstva umrlog nosioca stanarskog prava u smislu odredbi člana 6. Zakona o stambenim odnosima i člana 5. stav 2. Zakona o privatizaciji državnih stanova. U vezi s tim Okružni sud je zaključio da apelantica kao bespravni korisnik predmetnog stana nema ni pravo na nužni smještaj shodno odredbama člana 22. stav 4. Zakona o stambenim odnosima.
11. Zatim je Okružni sud, pozivajući se na odredbe člana 131. st. 1. i 3. Zakona o stvarnim pravima, zaključio da tužilac kao nosilac prava raspolaganja na predmetnom stanu ima pravo da zahtijeva predaju stana u posjed od apelantice koja nema pravni osnov za držanje predmetnog stana u posjedu, što je u toku postupka i nesporno dokazano. Imajući u vidu navedeno, Okružni sud je zaključio da je prvostepeni sud pravilno postupio kada je usvojio tužbeni zahtjev, primjenom odredbi čl. 126, 127. i 131. st. 1. i 3. Zakona o stvarnim pravima. Imajući u vidu navedeno, Okružni sud je donio odluku kao u izreci presude shodno odredbama čl. 226. i 235. ZPP.
IV. Apelacija a) Navodi iz apelacije
12. Apelantica smatra da su joj osporenim presudama povrijeđena prava iz člana II/3.e), f) i k) Ustava Bosne i Hercegovine i čl. 6. i 8. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljnjem tekstu: Evropska konvencija), kao i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju. Povredu navedenih prava apelantica vidi u pogrešno utvrđenom činjeničnom stanju i pogrešnoj primjeni materijalnog prava. Apelantica je prezentirala hronologiju postupanja redovnih sudova u predmetnoj pravnoj stvari, navodeći da je tokom postupka nesporno dokazano da je nosilac stanarskog prava na predmetnom stanu bio otac apelanticinog supruga Kasim Kapo sve do 15. jula 2012. godine kada je umro. Također je navela da su ona i njen suprug s troje djece nesmetano stanovali u predmetnom stanu od 3. augusta 2004. godine sve do suprugove smrti (28. mart 2014. godine), a i nakon toga ona je nastavila da nesmetano živi u predmetnom stanu sve do podnošenja predmetne tužbe (5. august 2016. godine). Također je navela da nosilac stanarskog prava Kasim Kapo, koji je umro 15. jula 2012. godine, nije za života otkupio predmetni stan, te da je njegovom smrću prestalo i njegovo stanarsko pravo na predmetnom stanu, te da je samim tim predmetni stan stekao status državnog stana na kojem ne postoji stanarsko pravo shodno odredbi člana 1. stav 2. Zakona o državnim stanovima na kojima ne postoji stanarsko pravo, s kojim raspolaže tužilac. S obzirom na to da je dugogodišnja korisnica predmetnog stana, smatra da joj pripada pravo da ga koristi i ubuduće kao svoj dom. Stoga smatra da su redovni sudovi proizvoljno primijenili relevantne odredbe Zakona o stvarnim pravima kada su udovoljili tužiočevom tužbenom zahtjevu, te predlaže da Ustavni sud usvoji njenu apelaciju, ukine presudu Okružnog suda i predmet vrati na ponovno suđenje.
b) Odgovori na apelaciju
13. Okružni sud je naveo da u cijelosti ostaje pri razlozima i obrazloženjima iz svoje presude, te da je ta presuda donesena pravilnom primjenom relevantnih odredbi Zakona o stvarnim pravima, materijalnog prava, te da osporenom presudom tog suda nisu prekršena apelanticina prava na koja se poziva u apelaciji. Predloženo je da se apelacija odbije kao neosnovana.
14. Osnovni sud je naveo da ostaje pri razlozima iznesenim u obrazloženju osporene presude u kojoj su dati razlozi za takvu odluku suda, donesenu u pravilno i zakonito provedenom postupku, uz pravilnu primjenu materijalnog prava. Smatra da nisu osnovani apelanticini navodi o povredi prava na koja se poziva u apelaciji.
15. Tuženi je, između ostalog, naveo da su apelacioni prigovori neosnovani, te da su osporene presude pravilne i na zakonu zasnovane. Predloženo je da se apelacija odbije kao neosnovana.
V. Relevantni propisi
16. Zakon o stambenim odnosima ("Službeni list SRBiH" br. 14/84 – prečišćeni tekst, 12/87 i 36/89 – odluka US i "Službeni glasnik RS" br. 19/93, 22/93 – ispravka, 12/99 i 31/99). Za potrebe ove odluke koristi se neslužbeni prečišćeni tekst propisa sačinjen u Ustavnom sudu BiH, kako je objavljen u službenim glasilima jer nije objavljen na svim službenim jezicima i pismima, a koji u relevantnom dijelu glasi:
Član 6.
Korisnikom stana, u smislu ovog zakona, smatraju se: nosilac stanarskog prava i članovi njegovog porodičnog domaćinstva koji zajedno s njim trajno žive i stanuju, kao i lica koja su prestala da budu članovi toga domaćinstva a ostala su u istom stanu.
Članovima porodičnog domaćinstva nosioca stanarskog prava, u smislu ovog zakona, smatraju se: bračni drug, djeca (rođena u braku ili van braka, usvojena, pastorčad) bračni drugovi djece, roditelji bračnih drugova (otac, majka, očuh, maćeha, usvojilac), braća i sestre, unučad, kao i lica koja je nosilac stanarskog prava dužan po zakonu da izdržava ili su ta lica dužna po zakonu da izdržavaju nosioca stanarskog prava, a koja zajedno s njima trajno žive i stanuju, kao i lica koja sa nosiocem stanarskog prava žive u ekonomskoj zajednici u istom stanu više od deset godina ili više od pet godina ako su se uselila u stan na osnovu ugovora o doživotnom izdržavanju nosioca stanarskog prava.
Član 30. st. (1) (2) (4) i (7)
Ako se neko lice nezakonito useli u stan [...] svako može dati inicijativu, a zainteresovano lice zahtjev stambenom organu, za pokretanje postupka za njegovo iseljenje.
Na osnovu zahtjeva ili po službenoj dužnosti stambeni organ će donijeti rješenje o ispražnjenju stana odnosno prostorija ako od dana nezakonitog useljenja do pokretanja postupka nije proteklo više od tri godine.
Prilikom prinudnog ispražnjenja stana odnosno prostorije, licu koje se iseljava ne obezbjeđuje se nužni smještaj.
Protekom roka iz stava 2. ovog člana ne isključuje se pravo davaoca stana na korišćenje da zahtijeva ispražnjenje stana odnosno zajedničkih prostorija kod nadležnog suda u roku od daljnjih pet godina.
17. U Zakonu o privatizaciji državnih stanova – prečišćeni tekst ("Službeni glasnik RS" broj 72/07) relevantne odredbe glase:
Član 5. stav (2)
Članovima porodičnog domaćinstva nosioca stanarskog prava, u smislu ovog zakona, smatraju se: bračni drug, djeca (rođena u braku ili van braka, usvojena, pastorčad), bračni drugovi djece, roditelji bračnih drugova (otac, majka, očuh, maćeha, usvojilac), braća i sestre, unučad bez roditelja, kao i lica koja je nosilac stanarskog prava dužan po zakonu izdržavati ili su ta lica dužna po zakonu izdržavati nosioca stanarskog prava, a koja zajedno s njim trajno žive i stanuju, kao i lica koja sa nosiocem stanarskog prava žive u ekonomskoj zajednici u istom stanu više od deset godina ili više od pet godina ako su se uselila u stan na osnovu ugovora o doživotnom izdržavanju nosioca stanarskog prava.
18. U Zakonu o državnim stanovima na kojima ne postoji stanarsko pravo ("Službeni glasnik Republike Srpske" broj 98/11) relevantne odredbe glase:
I. OSNOVNE ODREDBE
Član 1.
(1) Ovim zakonom utvrđuju se uvjeti i postupak vraćanja stanova u državnoj svojini na kojima ne postoji stanarsko pravo ili pravo raspolaganja, radi davanja stana u zakup ili otkup.
(2) Stanovi iz stava 1. ovog člana su stanovi koji su na osnovu Zakona o prestanku primjene Zakona o korištenju napuštene imovine - Prečišćeni tekst ("Službeni glasnik Republike Srpske", broj 16/10) dati na upravljanje Ministarstvu za izbjeglice i raseljena lica (u daljem tekstu: Ministarstvo), radi dodjele na privremeno korištenje kao alternativni smještaj izbjeglim i raseljenim licima, a na kojima je prestalo stanarsko pravo zbog nepodnošenja zahtjeva u propisanom roku ili zbog odbijanja, odbacivanja ili odustajanja od podnesenog zahtjeva za vraćanje stana, kao i stanovi na kojima je prestalo stanarsko pravo, a koji nisu korišteni za alternativni smještaj i stanovi koje bespravno koriste treća lica.
Član 2.
(1) Stanovi iz člana 1. ovog zakona koji su pod upravom Ministarstva vraćaju se u posjed nosiocima prava raspolaganja koji to pravo imaju u smislu ovog zakona, u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.
(2) Stupanjem na snagu ovog zakona Ministarstvo nema pravo na nove dodjele stanova kojima upravlja, a pravo upravljanja stanom prestaje danom predaje stana nosiocu prava raspolaganja iz člana 3. ovog zakona.
(3) Postupak vraćanja u posjed i primopredaju stana vrše ovlašteni predstavnici Ministarstva i nosioci prava raspolaganja.
Član 3.
Nosiocem prava raspolaganja u smislu ovog zakona smatra se: Republika Srpska (u daljem tekstu: Republika), jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji stan nalazi, javno preduzeće, javna ustanova i drugo pravno lice u većinskom vlasništvu Republike koje je stan nabavilo ili je po drugom osnovu steklo pravo raspolaganja stanom.
Član 4.
Stanovi iz člana 1. ovog zakona koji su vraćeni u posjed nosiocima prava raspolaganja daju se u zakup korisnicima u skladu sa ovim zakonom, Zakonom o privatizaciji državnih stanova i općim aktom nosioca prava raspolaganja kojem je stan vraćen.
19. Zakon o stvarnim pravima ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 124/08, 3/09 – ispravka, 58/09, 95/11, 60/15, 18/16 – odluka US i 107/19).
U konkretnom slučaju primjenjuje se Zakon o stvarnim pravima ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 124/08, 3/09 – ispravka, 58/09, 95/11 i 60/15) koji je važio u vrijeme donošenja osporenih odluka, a koji u relevantnom dijelu glasi:
1. Zaštita prava svojine
Vlasničke tužbe
Član 126.
(1) Vlasnik ima pravo zahtijevati vraćanje stvari od lica u čijoj se državini stvar nalazi, a od lica koje ga protivpravno uznemirava da prestane sa uznemiravanjem.
(2) Prava na vraćanje stvari i na prestanak uznemiravanja ne zastarijevaju.
Vlasnička tužba na vraćanje stvari
Član 127. st. (1) i (2)
(1) Da bi ostvario pravo na vraćanje stvari, vlasnik mora dokazati da je stvar koju zahtijeva njegova svojina i da se stvar nalazi u državini tuženog.
(2) Vlasnik mora stvar čije vraćanje traži opisati po njenim osobinama ili znacima koji je razlikuju od istovrsnih stvari.
Tužba iz pretpostavljene svojine
Član 131. st. (1) i (3)
(1) Savjesni držalac individualno određene stvari, koji je tu stvar stekao na osnovu pogodnom za sticanje prava svojine i na zakonit način (pretpostavljeni vlasnik) ima pravo zahtijevati vraćanje stvari i od savjesnog držaoca kod kojeg se ta stvar nalazi bez pravnog osnova ili po slabijem pravnom osnovu.
(3) Pretpostavljeni vlasnik treba da dokaže činjenice na osnovu kojih se pretpostavlja njegova svojina, kao i da je stvar koju zahtijeva u državini tuženog.
VI. Dopustivost
20. U skladu sa članom VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, Ustavni sud, također, ima apelacionu nadležnost u pitanjima koja su sadržana u ovom ustavu kada ona postanu predmet spora zbog presude bilo kojeg suda u Bosni i Hercegovini.
21. U skladu sa članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud može razmatrati apelaciju samo ako su protiv presude, odnosno odluke koja se njom pobija, iscrpljeni svi djelotvorni pravni lijekovi mogući prema zakonu i ako se podnese u roku od 60 dana od dana kada je podnosilac apelacije primio odluku o posljednjem djelotvornom pravnom lijeku koji je koristio.
22. U konkretnom slučaju predmet osporavanja apelacijom je Presuda Okružnog suda broj 71 0 P 243546 18 Gž od 11. decembra 2018. godine, protiv koje nema drugih djelotvornih pravnih lijekova mogućih prema zakonu. Zatim, osporenu presudu apelantica je primila 31. decembra 2018. godine, a apelacija je podnesena 23. januara 2019. godine, tj. u roku od 60 dana, kako je propisano članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda. Konačno, apelacija ispunjava i uvjete iz člana 18. st. (3) i (4) Pravila Ustavnog suda jer ne postoji neki formalni razlog zbog kojeg apelacija nije dopustiva, niti je očigledno (prima facie) neosnovana.
23. Imajući u vidu odredbe člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 18. st. (1), (3) i (4) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je utvrdio da predmetna apelacija ispunjava uvjete u pogledu dopustivosti.
VII. Meritum
24. Apelantica pobija navedene presude tvrdeći da su tim presudama prekršena njena prava iz člana II/3.e) i f) Ustava Bosne i Hercegovine, te člana 6. stav 1. i člana 8. Evropske konvencije.
Pravo na poštovanje doma
25. Član II/3.f) Ustava Bosne i Hercegovine glasi:
Sva lica na teritoriji Bosne i Hercegovine uživaju ljudska prava i slobode iz stava 2. ovog člana, što uključuje:
f) Pravo na privatni i porodični život, dom i prepisku.
26. Član 8. Evropske konvencije glasi:
1. Svako ima pravo na poštovanje svog privatnog i porodičnog života, doma i prepiske.
2. Javne vlasti se ne smiju miješati u ostvarivanje ovog prava osim ako to nije u skladu sa zakonom i neophodno u demokratskom društvu u interesima nacionalne sigurnosti, javne sigurnosti ili ekonomske dobrobiti zemlje, radi sprečavanja nereda ili kriminala, radi zaštite zdravlja ili morala, ili radi zaštite prava i sloboda drugih.
27. Ustavni sud naglašava da je osnovna svrha člana 8. Evropske konvencije zaštita pojedinaca od arbitrarnih miješanja vlasti u njihova prava garantirana članom 8. Evropske konvencije (vidi Evropski sud, Kroon protiv Holandije, presuda od 27. oktobra 1994. godine, serija A, broj 297-C, stav 31). Član 8. Evropske konvencije štiti pravo pojedinca na poštovanje njegovog doma i predviđa da se javna vlast neće miješati u vršenje ovog prava, osim u slučajevima iz stava 2. tog člana.
28. Pri određivanju radi li se u konkretnom slučaju o povredi člana 8. Evropske konvencije prvenstveno se mora utvrditi predstavlja li predmetni stan apelanticin "dom" u smislu značenja stava 1. člana 8. Evropske konvencije i da li je u konkretnom slučaju došlo do "miješanja" javnih vlasti u poštovanje apelanticinog "doma". Drugo, da bi "miješanje" bilo opravdano, mora biti "u skladu sa zakonom". Ovaj uvjet zakonitosti se, u skladu sa značenjem termina Evropske konvencije, sastoji iz više elemenata: (a) miješanje mora biti zasnovano na domaćem ili međunarodnom zakonu; (b) zakon o kojem je riječ mora biti primjereno dostupan tako da pojedinac bude primjereno upućen na okolnosti zakona koje se mogu primijeniti na dati predmet i (c) zakon mora biti formuliran s odgovarajućom tačnošću i jasnoćom da bi se pojedincu dopustilo da prema njemu prilagodi svoje postupke (vidi Evropski sud za ljudska prava, Sunday Times protiv Ujedinjenog Kraljevstva, presuda od 26. aprila 1979. godine, serija A, broj 30, stav 49. i Telegraaf Media Nederland Landelijke Media B. V. i ostali protiv Holandije, presuda od 22. novembra 2012. godine, st. 89. i 90).
29. U slučaju da se ispostavi da je to "miješanje" u skladu sa zakonom i tada može predstavljati kršenje člana 8. Evropske konvencije ako se smatra da ono nije "neophodno" da bi se postigao jedan od zakonitih ciljeva iz stava 2. člana 8. Evropske konvencije. Neophodno u ovom kontekstu znači da "miješanje" odgovara "pritiscima društvenih potreba" i da postoji razumna relacija proporcionalnosti između miješanja i zakonitog cilja kojem se teži (vidi Evropski sud za ljudska prava, Connors protiv Ujedinjenog Kraljevstva, presuda od 27. maja 2004. godine, tačka 81).
30. Prema sudskoj praksi Evropskog suda za ljudska prava, pojam "dom" je nezavisan pojam koji ne zavisi od klasifikacije u okviru domaćeg prava (vidi, inter alia, Evropski sud za ljudska prava, Paulić protiv Hrvatske, presuda od 22. oktobra 2009. godine, stav 33). Prema praksi Ustavnog suda, domen člana 8. Evropske konvencije uključuje i stanove u kojima stanuju "bespravni korisnici" (vidi Odluku o dopustivosti i meritumu broj AP 1164/08 od 27. maja 2011. godine, tač. 28. i 29, dostupna na internetskoj stranici Ustavnog suda https://advokat-prnjavorac.com). Ustavni sud je također u svojim odlukama zaključio da je "dom" faktičko stanje koje ne zahtijeva postojanje pravnog osnova (vidi Ustavni sud, Odluka broj AP 323/04, "Službeni glasnik Bosne i Hercegovine" broj 34/05).
31. Ocjenjujući može li se predmetni stan smatrati apelanticinim "domom" u smislu člana 8. Evropske konvencije, Ustavni sud zapaža da iz dostavljene dokumentacije proizlazi da apelantica u predmetnom stanu živi od 3. augusta 2004. godine i da još uvijek živi, te predmetni stan nesporno predstavlja apelanticin "dom" u smislu člana 8. Evropske konvencije.
32. Dalje, Ustavni sud treba ispitati da li je u konkretnom slučaju došlo do miješanja u apelanticino pravo na "dom". U vezi s tim Ustavni sud zapaža da je osporenim odlukama utvrđeno da je apelantica bespravni korisnik predmetnog stana shodno odredbama Zakona o stambenim odnosima i Zakona o privatizaciji državnih stanova, te da je udovoljeno tužbenom zahtjevu za predaju u posjed stana tužiocu kao nosiocu prava raspolaganja predmetnim stanom u skladu s odredbama Zakona o stvarnim pravima, što nesporno predstavlja miješanje u apelanticino pravo na poštovanje doma.
33. Ustavni sud zapaža da su redovni sudovi nesporno utvrdili da apelantica ne ispunjava uvjete za stjecanje prava na stan u smislu odredbi člana 6. Zakona o stambenim odnosima i člana 5. stav 2. Zakona o privatizaciji državnih stanova, odnosno da je bespravni korisnik tog stana na kojem tužilac nesporno ima pravo raspolaganja, pa su usvojili tužiočev tužbeni zahtjev u skladu s odredbama čl. 126, 127. i 131. Zakona o stvarnim pravima. Ustavni sud ukazuje da iz navedenog jasno proizlazi da je miješanje u apelanticino pravo na dom izvršeno na osnovu "zakona" koji, pri tome, nesumnjivo ispunjava standarde u smislu autonomnog značenja ovog termina u skladu s Evropskom konvencijom.
34. Nakon što je zaključeno da je miješanje u apelanticino pravo na poštovanje doma bilo u skladu sa zakonom, potrebno je odgovoriti na pitanje da li je za to miješanje postojao legitiman cilj i, ako jeste, da li je predstavljalo mjeru koja je bila neophodna u demokratskom društvu.
35. U vezi s postojanjem legitimnog cilja Ustavni sud smatra da on postoji, a ogleda se u dosljednoj primjeni zakona. Ustavni sud zapaža da se u konkretnom slučaju sukobljavaju dva prava, i to pravo tužioca, kao nosioca prava raspolaganja stanom, da mu se on vrati u posjed i apelanticino pravo na dom. U takvim okolnostima obaveza redovnih sudova je bila da prilikom odlučenja uspostave balans između ta dva zaštićena prava. Međutim, Ustavni sud iz obrazloženja osporenih presuda zapaža da redovni sudovi nisu ni pokušali uspostaviti balans između ta dva sukobljena prava, već su redovni sudovi vodili računa isključivo o pravu tužioca.
36. U vezi s tim Ustavni sud zapaža da tokom postupka nije bilo sporno da je nosilac stanarskog prava na predmetnom stanu bio Kasim Kapo, otac apelanticinog supruga, kojem je predmetni stan vraćen u posjed rješenjem od 15. maja 2003. godine, a iz obrazloženja osporenih presuda proizlazi da je uveden u posjed predmetnog stana 3. augusta 2004. godine, zajedno s apelanticom, njenim suprugom Elvirom Kapom (sin nosioca stanarskog prava), kao i njihovom zajedničkom djecom. Ustavni sud, također, zapaža da tokom postupka nije bilo sporno da je apelantica nakon smrti nosioca stanarskog prava (15. jula 2012. godine) nastavila da nesmetano koristi predmetni stan, te da se obratila tužiocu sa zahtjevom za zaključenje ugovora o zakupu predmetnog stana koji je odbijen zaključkom od 16. januara 2015. godine. Konačno, Ustavni sud zapaža da tokom postupka nije bilo sporno da apelantica sa svojom porodicom u predmetnom stanu živi bez ometanja od 3. augusta 2004. godine do momenta podnošenja tužbe (5. august 2016. godine). Dakle, punih 12 godina živi u predmetnom stanu površine od 26 m2 sa svoje troje djece.
37. Ustavni sud ne osporava da tužilac ima pravo raspolaganja predmetnim stanom (što je u konkretnom slučaju izjednačeno s vlasničkim pravom prema Zakonu o stvarnim pravima), ali u okolnostima kada je nosilac stanarskog prava na predmetnom stanu bio otac apelanticinog supruga, čije je stanarsko pravo prestalo njegovom smrću (15. juli 2012. godine) i kada ne postoji treće lice koje bi imalo vezu s predmetnim stanom, Ustavni sud u takvim okolnostima smatra da pravo na dom apelantice kao fizičkog lica u ovom slučaju preteže nad vlasničkim pravom tužioca kao javne vlasti da mu se predmetni stan vrati u posjed, koji će iskoristiti za svoje potrebe (tj. da ga daje u zakup drugom iako je odbio takav apelanticin zahtjev). Stoga, Ustavni sud smatra da je narušen fer balans (proporcionalnost) na štetu apelantice.
38. Imajući u vidu sve navedeno, kao i vlastitu praksu u predmetima koji su pokretali slično činjenično i pravno pitanje, Ustavni sud smatra da u konkretnom slučaju nije postojala hitna društvena potreba koja bi opravdala miješanje u apelanticino pravo na poštovanje doma. Ustavni sud smatra da navedeni interes tužioca da mu se predmetni stan vrati u posjed i da ga iskoristi za svoje potrebe ne može prevagnuti nad apelanticinim interesom da joj se omogući da predmetni stan, u kojem nesmetano živi sa svojom porodicom 12 godina, nastavi koristiti (vidi, mutatis mutandis, Odluka o dopustivosti i meritumu broj AP 1164/08 od 27. maja 2011. godine, tačka 34. i Odluka o meritumu broj AP 663/04 od 13. oktobra 2005. godine, stav 30, dostupne na internetskoj stranici Ustavnog suda ustavnisud.ba).
39. Imajući u vidu navedeno, Ustavni sud zaključuje da je došlo do povrede apelanticinog prava na poštovanje doma iz člana II/3.f) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 8. Evropske konvencije.
Ostali navodi
40. U okviru zaključka u pogledu povrede člana II/3.f) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 8. Evropske konvencije, Ustavni sud zaključuje da nije neophodno posebno razmatrati navodnu povredu člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. Evropske konvencije.
VIII. Zaključak
41. Ustavni sud zaključuje da je povrijeđeno apelanticino pravo na dom iz člana II/3.f) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 8. Evropske konvencije jer je miješanje u apelanticino pravo na poštovanje doma bilo zakonito i težilo je legitimnom cilju, ali osporenim odlukama nije uspostavljena proporcionalnost između apelanticinog interesa da joj se omogući nesmetano korištenje predmetnog stana kao svog doma u kojem živi od 2004. godine sa svojom porodicom i interesa tužioca kao javne vlasti da mu se vrati na raspolaganje predmetni stan na kojem ne postoji interes trećeg lica.
42. Na osnovu člana 59. st. (1) i (2) i člana 62. stav (1) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je odlučio kao u dispozitivu ove odluke.
43. Prema članu VI/5. Ustava Bosne i Hercegovine, odluke Ustavnog suda su konačne i obavezujuće.
Predsjednik
Ustavnog suda Bosne i Hercegovine
Zlatko M. Knežević, s. r.