Naknada za zemljiste odgovornost izvodaca AP 2919/11
Posted: Sun Mar 11, 2018 2:04 pm
Naknada za zemljište odgovornost izvođača AP 2919/11 (Sl.gl.BiH 4/15)
Ustavni sud Bosne i Hercegovine u Velikom vijeću, u predmetu broj AP 2919/11, rješavajući apelaciju Ive Čolića, na osnovu člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 57. stav (2) tačka b), člana 59. st. (1) i (2) i člana 62. stav (1) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine («Službeni glasnik Bosne i Hercegovine» broj 22/14), u sastavu:
Valerija Galić, predsjednica
Miodrag Simović, potpredsjednik
Seada Palavrić, potpredsjednica
Mato Tadić, sudija
Mirsad Ćeman, sudija
Zlatko M. Knežević, sudija
na sjednici održanoj 9. decembra 2014. godine donio je
ODLUKU O DOPUSTIVOSTI I MERITUMU
Usvaja se apelacija Ive Čolića.
Utvrđuje se povreda prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.
Ukida se Presuda Okružnog suda u Banjaluci broj 78 0 P 005763 11 Gž od 30. marta 2011. godine.
Predmet se vraća Okružnom sudu u Banjaluci koji je dužan da po hitnom postupku donese novu odluku, u skladu s članom II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i članom 6. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.
Nalaže se Okružnom sudu u Banjaluci da, u skladu s članom 72. stav (5) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, u roku od tri mjeseca od dana dostavljanja ove odluke obavijesti Ustavni sud Bosne i Hercegovine o preduzetim mjerama s ciljem izvršenja ove odluke.
Odluku objaviti u “Službenom glasniku Bosne i Hercegovine”, “Službenim novinama Federacije Bosne i Hercegovine”, “Službenom glasniku Republike Srpske” i «Službenom glasniku Distrikta Brčko Bosne i Hercegovine».
OBRAZLOŽENJE
I. Uvod
Ivo Čolić iz Prnjavora (u daljnjem tekstu: apelant) kojeg zastupa Vujadin Ljubojević, advokat iz Prnjavora, podnio je 16. jula 2011. godine Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Ustavni sud) apelaciju protiv Presude Okružnog suda u Banjaluci (u daljnjem tekstu: Okružni sud) broj 78 0 P 005763 11 Gž od 30. marta 2011. godine i Presude Osnovnog suda u Prnjavoru (u daljnjem tekstu: Osnovni sud) broj 78 0 P 005763 09 P od 1. decembra 2010. godine.
II. Postupak pred Ustavnim sudom
Na osnovu člana 22. st. (1) i (2) Pravila Ustavnog suda („Službeni glasnik BiH“ br. 60/05, 64/08 i 51/09), koja su važila u vrijeme poduzimanja navedenih radnji, od Okružnog i Osnovnog suda, te od JP „Putevi Republike Srpske“ Banjaluka (u daljnjem tekstu: tuženi) zatraženo je 14. januara 2014. godine da dostave odgovor na apelaciju.
Okružni sud je odgovor dostavio 24. januara 2014. godine, Osnovni sud 27. januara 2014. godine, a tuženi 29. januara 2014. godine.
III. Činjenično stanje
Činjenice predmeta koje proizlaze iz apelantovih navoda i dokumenata predočenih Ustavnom sudu mogu se sumirati na sljedeći način.
Osnovni sud je Presudom broj 78 0 P 005763 09 P od 1. decembra 2010. godine, koja je u cjelini potvrđena Presudom Okružnog suda broj 78 0 P 005763 11 Gž od 30. marta 2011. godine, odbio kao neosnovan apelantov tužbeni zahtjev kojim je tražio da se tuženi obaveže da mu za oduzeto zemljište, bliže označeno u izreci presude, isplati naknadu u označenom novčanom iznosu sa zakonskom zateznom kamatom.
Iz obrazloženja presuda proizlazi da je apelant u tužbi istakao da je tuženi kao investitor započeo i dovršio izgradnju označenog regionalnog puta i tom prilikom trajno zauzeo dio njegovog zemljišta, da prethodno nije proveden postupak eksproprijacije, kao ni da mu nije isplaćena naknada za oduzeto zemljište. Zatim, iz obrazloženja presuda proizlazi da je u konačno opredijeljenom tužbenom zahtjevu apelant tražio da mu se za oduzeto zemljište, u vidu naknade štete, isplati označeni novčani iznos, s kamatom od podnošenja tužbe, te da mu se nadoknade troškovi postupka. Apelant je tužbeni zahtjev temeljio na članu 185. stav 3. Zakona o obligacionim odnosima (u daljnjem tekstu: ZOO).
Dalje, iz obrazloženja presuda proizlazi da je među strankama bilo nesporno da je tuženi otpočeo i izveo radove na rekonstrukciji regionalnog puta na označenom pravcu, kojom prilikom je na dijelu apelantove parcele preko koje ide regionalni put prouzrokovana šteta u toj mjeri da se taj dio parcele preko koje ide asfalt više ne može koristiti, niti se može uspostaviti ranije stanje, zbog čega apelantu, shodno članu 185. stav 3. ZOO, pripada pravo na naknadu štete.
Iz obrazloženja presuda proizlazi da je tuženi istakao prigovor nedostatka pasivne legitimacije, ukazujući da je bio samo investitor izgradnje regionalnog puta, da je bila obaveza opštine Prnjavor da riješi imovinsko-pravne odnose, da se tužbenim zahtjevom ustvari traži isplata tržišne vrijednosti za oduzeto zemljište, a po Zakonu o eksproprijaciji korisnik eksproprijacije mogu biti samo država, ili RS, ili jedinica lokalne samouprave.
Odlučujući o istaknutom prigovoru nedostatka pasivne legitimacije oba suda su zaključila da je osnovan.
Osnovni sud je ukazao na činjenicu da je na apelantovom zemljištu izgrađen put, da zemljište nije eksproprirano, te da apelantu nije isplaćena naknada za zemljište, a da je RS, kao korisnik eksproprijacije, odgovorna za naknadu štete jer nije provela postupak eksproprijacije. Po ocjeni tog suda, samo u slučaju da je apelant potraživao naknadu štete pričinjene radnjom tuženog na tom zemljištu, tako da je ne može koristiti na dotadašnji način i pod uvjetom da je utvrđena odgovornost RS, postojala bi i odgovornost tuženog da kao investitor nadoknadi štetu.
Okružni sud je najprije istakao da je, shodno članu 291. Zakona o parničnom postupku (u daljnjem tekstu: ZPP), pasivno legitimirana ona strana na kojoj leži obaveza koja odgovara pravu koje je predmet spora. Ukazano je na relevantne odredbe Zakona o javnim putevima prema kojim su javni putevi dobro u opštoj upotrebi i svojini RS (član 3), da je predmet poslovanja tuženog, pored ostalog, organizovanje finansiranja, izgradnja, rekonstrukcija, održavanje i zaštita magistralnih i regionalnih puteva i objekata (član 16. stav 4), da odobrenje za izgradnju, rekonstrukciju i upotrebu regionalnih puteva daje Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju (u daljnjem tekstu: Ministarstvo prostornog uređenja) (član 25. stav 1). Shodno navedenim odredbama zaključeno je da se bez odobrenja i saglasnosti RS-a, odnosno navedenog Ministarstva kao nosioca prava svojine na regionalnim putevima, kakav je i put izgrađen preko apelantove parcele, ne može pristupiti njihovoj izgradnji, rekonstrukciji ili upotrebi. Dalje, Okružni sud je istakao da, shodno članu 155. ZOO, štetu predstavlja umanjenje nečije imovine i sprečavanje njenog uvećanja, te da je članom 185. stav 1. ZOO propisano da je odgovorno lice dužno uspostaviti stanje koje je bilo prije nego što je šteta nastala, a prema stavu 3. istog člana da kad uspostavljanje ranijeg stanja nije moguće ili kad sud smatra da to nije nužno, sud će odgovornom licu naložiti da oštećenom isplati odgovarajuću svotu novca na ime naknade štete. Shodno navedenim odredbama Okružni sud je zaključio da tuženi nije pasivno legitimiran jer niti je nosilac prava svojine na regionalnom putu, niti može pristupiti izvođenju bilo kakvih radova ili upotrebi puta bez odobrenja nosioca prava svojine – RS-a odnosno njenog Ministarstva prostornog uređenja, zbog čega se i ne nalazi u materijalno-pravnom odnosu s apelantom kao tužiocem u vezi sa štetom koja je prouzrokovana na dijelu apelantovih parcela izgradnjom regionalnog puta, zbog čega tuženi nije obavezan ni da apelantu nadoknadi nastalu štetu.
IV. Apelacija
a) Navodi iz apelacije
Apelant tvrdi da mu je osporenim presudama povrijeđeno pravo iz člana II/3.e) i k) Ustava Bosne i Hercegovine, te iz člana 6. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljnjem tekstu: Evropska konvencija), kao i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju, te da su prekršeni član II/2. Ustava Bosne i Hercegovine i član 49. Ustava Republike Srpske. Apelant ističe da je on nesporno vlasnik imovine koju je tuženi trajno i bespravno oduzeo, iako nije utvrđen javni interes, niti vođen postupak eksproprijacije, niti je pribavljeno odobrenje za građenje. Dalje, apelant ukazuje da je, shodno članu 185. ZOO stav 4. ZOO, ostavljena mogućnost oštećenom da zahtijeva da mu se šteta nadoknadi u novcu osim ako okolnosti konkretnog slučaja opravdavaju uspostavljanje ranijeg stanja. Također, apelant se pozvao i na solidarnu odgovornost naručioca i investitora radova, te na činjenicu da ima pravo izbora od koga će tražiti naknadu. Apelant također ukazuje i da isti Okružni sud u potpuno istom činjeničnom i pravnom pitanju donosi drugačije odluke u prilog čega je dostavio Presudu tog suda broj 78 0 P 000343 09 Gž od 10. marta 2010. godine. Najzad, u prilog svojih navoda apelant se pozvao na stavove zauzete u presudama vrhovnih sudova BiH i R Hrvatske prema kojim izvođač radova i investitor solidarno odgovaraju za štetu nastalu uklanjanjem objekta sa zemljišta koje nije eksproprirano, odnosno da je investitor dužan nadoknaditi štetu u visini prometne vrijednosti kada nekretninu nije moguće koristiti zbog izgradnje puta.
b) Odgovor na apelaciju
Okružni sud je u odgovoru na apelaciju istakao da ostaje kod razloga i obrazloženja iz osporene presude, te zaključio da u postupku pred tim sudom nisu povrijeđena apelantova prava na koja se u apelaciji ukazuje.
Osnovni sud je u odgovoru na navode iz apelacije istakao da je osporenu odluku donio na temelju procesnog i materijalnog prava, pa da su neosnovane apelantove tvrdnje da su mu povrijeđena ljudska prava i slobode iz Ustava Bosne i Hercegovine i Ustava Republike Srpske.
Tuženi je u odgovoru na navode iz apelacije istakao da su, shodno relevantnim zakonskim odredbama, javni putevi dobro u opštoj upotrebi i da su svojina RS-a. Shodno navedenom, a imajući u vidu da korisnik eksproprijacije može biti RS ili opština, tuženi smatra da je logičan i pravilan zaključak redovnih sudova da je pasivno legitimirana u ovom slučaju RS, a ne on. Tuženi je istakao da apelant u postupku pred redovnim sudovima nije dokazao da je tuženi u izgradnju regionalnog puta ušao bez pravnog osnova, pa da ne može tvrditi da je tuženi kao investitor bez ikakve dokumentacije i bez riješenih imovinskopravnih odnosa (za što i nije ovlašten) izgradio regionalni put i preko apelantove parcele.
V. Relevantni propisi
Zakon o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 58/03, 85/03, 74/05, 63/07, 105/08, 45/09 i 49/09) u relevantnom dijelu glasi:
Član 2.
U parničnom postupku sud odlučuje u granicama zahtjeva koji su stavljeni u postupku. (...)
Član 291.
Stranka u postupku može biti svako fizičko i pravno lice.
Posebnim propisima može se odrediti ko osim fizičkih i pravnih lica može biti stranka u postupku.
Parnični sud može, izuzetno, sa pravnim dejstvom u određenoj parnici, priznati svojstvo stranke i onim oblicima udruživanja koji nemaju stranačku sposobnost u smislu odredaba st. 1. i 2. ovog člana ako utvrdi da, s obzirom na predmet spora, u suštini ispunjavaju bitne uvjete za sticanje stranačke sposobnosti, a naročito ako raspolažu imovinom na kojoj se može sprovesti izvršenje.
Protiv rješenja iz stava 3. ovog člana kojim se priznaje svojstvo stranke u parnici nije dozvoljena posebna žalba.
Zakon o javnim putevima („Službeni glasnik RS“ broj 3/04) u relevantnom dijelu glasi:
Član 3.
Javni putevi su dobra u opštoj upotrebi i u svojini Republike Srpske.
Član 16.
Predmet poslovanja javnog preduzeća „Putevi Republike Srpske“ je obavljanje djelatnsoti:
(…)
organizuje finansiranje, izgradnju, rekonstrukciju, održavanje i zaštitu magistralnih i regionalnih puteva i objekata;
(…)
Član 25.
Odobrenje za izgradnju, rekonstrukciju i upotrebu auto puteva, brzih puteva, magistralnih i regionalnih puteva izdaje Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju, a odobrenje za izgradnju, rekonstrukciju i upotrebu lokalnog puta i ulica u naselju izdaje nadležni organ opštine, odnosno grada.
(…)
Zakon o obligacionim odnosima ("Službeni list SFRJ" br. 29/78, 39/85, 45/89, 57/89 i «Službeni glasnik RS» br. 17/93, 3/96, 39/03 i 74/04) u relevantnom dijelu glasi:
Osnovi odgovornosti
Član 154.
Ko drugome prouzrokuje štetu dužan je nadoknaditi je, ukoliko ne dokaže da je šteta nastala bez njegove krivice.
(…)
Šteta
Član 155.
Šteta je umanjenje društvenih sredstava, odnosno nečije imovine (obična šteta) i sprečavanje njihovog povećavanja (izmakla dobit) (…)
Član 185.
(1) Odgovorno lice dužno je uspostaviti stanje koje je bilo prije nego što je šteta nastala.
(…)
(3) Kada uspostavljanje ranijeg stanja nije moguće, ili kada sud smatra da nije nužno da to učini odgovorno lice, sud će odrediti da ono isplati oštećeniku odgovarajuću svotu novca na ime naknade štete.
(4) Sud će dosuditi oštećeniku naknadu u novcu kad on to zahtjeva, izuzev ako okolnosti datog slučaja opravdavaju uspostavljanje ranijeg stanja.
Solidarna odgovornost
Član 206.
Za štetu koju je više lica prouzrokovalo zajedno, svi učesnici odgovaraju solidarno.
(…)
Solidarna odgovornost naručioca i izvođača radova
Član 207.
Naručilac i izvođač radova na nepokretnosti solidarno odgovaraju trećem licu za štetu koja mu nastane u vezi sa izvođenjem tih radova.
VI. Dopustivost
U skladu s članom VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine Ustavni sud, također, ima apelacionu nadležnost u pitanjima koja su sadržana u ovom ustavu kada ona postanu predmet spora zbog presude bilo kojeg suda u Bosni i Hercegovini.
U skladu s članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud može razmatrati apelaciju samo ako su protiv presude, odnosno odluke koja se njome pobija, iscrpljeni svi djelotvorni pravni lijekovi mogući prema zakonu i ako se podnese u roku od 60 dana od dana kada je podnosilac apelacije primio odluku o posljednjem djelotvornom pravnom lijeku kojeg je koristio.
U konkretnom slučaju predmet osporavanja apelacijom je Presuda Okružnog suda broj 78 0 P 005763 11 Gž od 30. marta 2011. godine protiv koje nema drugih djelotvornih pravnih lijekova mogućih prema zakonu. Zatim, osporenu presudu apelant je primio 19. maja 2011. godine a apelacija je podnesena 16. jula 2011. godine, u roku od 60 dana, kako je propisano članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda. Konačno, apelacija ispunjava i uvjete iz člana 18. st. (3) i (4) Pravila Ustavnog suda jer ne postoji neki formalni razlog zbog kojeg apelacija nije dopustiva, niti je očigledno (prima facie) neosnovana.
Imajući u vidu odredbe člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, te člana 18. st. (1), (3) i (4) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je utvrdio da apelacija ispunjava uvjete u pogledu dopustivosti.
VII. Meritum
Apelant pobija navedene presude tvrdeći da su tim presudama povrijeđena njegova prava iz člana II/3.e) i k) Ustava Bosne i Hercegovine, te iz člana 6. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljnjem tekstu: Evropska konvencija) i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju, te da su prekršeni član II/2. Ustava Bosne i Hercegovine i član 49. Ustava Republike Srpske.
Pravo na pravično suđenje
Član II/3. Ustava Bosne i Hercegovine u relevantnom dijelu glasi:
Sva lica na teritoriji Bosne i Hercegovine uživaju ljudska prava i slobode iz stava 2. ovog člana, što uključuje:
e) Pravo na pravično saslušanje u građanskim i krivičnim stvarima i druga prava u vezi sa krivičnim postupkom.
Član 6. stav 1. Evropske konvencije u relevantnom dijelu glasi:
Prilikom utvrđivanja građanskih prava i obaveza ili osnovanosti bilo kakve krivične optužbe protiv njega, svako ima pravo na pravično suđenje i javnu raspravu u razumnom roku pred nezavisnim i nepristranim, zakonom ustanovljenim sudom (...)
U suštini apelantovi navodi se svode na tvrdnju da mu je pravo na pravično suđenje povrijeđeno jer je proizvoljno primijenjeno materijalno pravo. Po njegovom mišljenju, kod nesporne činjenice da je tuženi, koji je bio investitor radova, zauzeo dio njegove parcele, te imajući u vidu da ova parcela nije eksproprirana i da mu nije isplaćena naknada, imao je pravo izbora od koga će tražiti naknadu štete u vidu isplate novčane naknade za oduzeto zemljište, s obzirom da je u postupku nesporno utvrđeno da je izgradnjom regionalnog puta, čiji je investitor i izvođač radova bio tuženi, šteta i nastala.
U vezi s ovim dijelom navoda Ustavni sud ukazuje da, prema praksi Evropskog suda i Ustavnog suda, zadatak ovih sudova nije preispitivanje zaključaka redovnih sudova u pogledu činjeničnog stanja i primjene prava (vidi Evropski sud, Pronina protiv Rusije, odluka o dopustivosti od 30. juna 2005. godine, aplikacija broj 65167/01). Naime, Ustavni sud nije nadležan da supstituira redovne sudove u procjeni činjenica i dokaza, već je općenito zadatak redovnih sudova da ocijene činjenice i dokaze koje su izveli (vidi Evropski sud, Thomas protiv Ujedinjenog Kraljevstva, presuda od 10. maja 2005. godine, aplikacija broj 19354/02). Zadatak Ustavnog suda je da ispita da li je eventualno došlo do povrede ili zanemarivanja ustavnih prava (pravo na pravično suđenje, pravo na pristup sudu, pravo na djelotvoran pravni lijek i dr.), te da li je primjena zakona bila, eventualno, proizvoljna ili diskriminacijska.
Ustavni sud se, dakle, prema navedenome stavu, može izuzetno, kada ocijeni da je u određenom postupku redovni sud proizvoljno postupao kako u utvrđivanju činjenica tako i u primjeni relevantnih pozitivno-pravnih propisa (vidi Ustavni sud, Odluka broj AP 311/04 od 22. aprila 2005. godine, stav 26), upustiti u ispitivanje načina na koji su nadležni sudovi utvrđivali činjenice i na tako utvrđene činjenice primijenili pozitivno-pravne propise. U kontekstu navedenoga Ustavni sud podsjeća i da je u više svojih odluka ukazao da očigledna proizvoljnost u primjeni relevantnih propisa nikada ne može voditi ka jednom pravičnom postupku (vidi Odluku Ustavnog suda AP 1293/05 od 12. septembra 2006. godine, tačka 25. i dalje). Stoga će Ustavni sud u konkretnom slučaju, s obzirom na pitanja koja apelant problematizira, ispitati jesu li pobijane odluke utemeljene na proizvoljnoj primjeni pozitivno-pravnih propisa.
Ustavni sud podsjeća da je već rješavao slično činjenično i pravno pitanje u Odluci broj AP 4051/09 od 13. juna 2012. godine i Odluci broj AP 2061/10 od 12. juna 2013. godine (odluke dostupne na internet stranici Ustavnog suda ustavnisud.ba).
U Odluci broj AP 4051/09 Ustavni sud je rješavao apelaciju tuženog u ovom predmetu (JP „Putevi Republike Srpske“) podnesenu protiv presuda Vrhovnog suda, Okružnog suda i Osnovnog suda, koji je, pored ostalog, tvrdio da je pogrešno utvrđena njegova odgovornost za štetu nastalu izgradnjom puta na zemljištu koje nije bilo prethodno eksproprirano i za koje vlasniku nije bila isplaćena naknada, odnosno da je trebalo proglasiti odgovornom Republiku Srpsku kao vlasnika spornog puta i korisnika eksproprijacije. U tom slučaju u postupku pred redovnim sudovima neosnovanim je ocijenjen prigovor tuženog u tom predmetu o nedostatku pasivne legitimacije jer je utvrđeno da je, na temelju odluke Vlade RS-a, prednik tuženog bio označen kao korisnik eksproprijacije. Također, redovni sudovi su istakli i da je tuženi kao investitor i naručilac radova započeo radove na izgradnji magistralnog puta preko tuđeg zemljišta i na taj način prouzrokovao štetu vlasnicima zemljišta, dok je irelevantna činjenica da su javni putevi u svojini Republike Srpske, budući da za štetu odgovara onaj ko je prouzrokuje u smislu odredaba člana 154. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima. Ustavni sud je u tom slučaju zaključio da su redovni sudovi dovoljno jasno obrazložili svoje odluke uz pozivanje na relevantne odredbe materijalnog i procesnog prava (ZOO, ZOVPO i ZPP), da takvo obrazloženje Ustavni sud ne smatra proizvoljnim, zbog čega je apelaciju odbacio kao očigledno neosnovanu.
U Odluci broj AP 2061/10 Ustavni sud je, rješavajući također apelaciju tuženog u tom predmetu podnesenu protiv presuda Okružnog suda i Osnovnog suda, kojima je odlučeno o pitanju zauzimanja zemljišta drugih lica na istoj lokaciji zbog istog razloga i pod istim uvjetima kao i u predmetu broj AP 4051/10 bez eksproprijacije, apelaciju odbacio kao prima facie I u tom slučaju tuženi u tom predmetu je također tvrdio da je pogrešno utvrđena njegova odgovornost za nanesenu štetu, odnosno da je trebalo proglasiti odgovornom Republiku Srpsku kao vlasnika spornog puta i korisnika eksproprijacije. Također, redovni sudovi su prigovor tuženog o nedostatku pasivne legitimacije odbili kao neosnovan jer su zaključili da je na temelju Odluke Vlade RS-a prednik tuženog bio označen kao korisnik eksproprijacije, kao i da je tuženi kao investitor i naručitelj radova započeo radove na izgradnji puta tako što je zauzeo nekretnine tužitelja bez izvršenog postupka eksproprijacije čime je prouzrokovao štetu za koju je odgovoran u smislu odredbi čl. 154. i 207. ZOO. Ustavni sud je u navedenoj odluci zaključio da nema proizvoljnosti u odlučenjima redovnih sudova kad je tuženi obavezan da tužiteljima u tom predmetu isplati naknadu za zemljište koje je zauzeo za potrebe izgradnje magistralnog puta na označenoj lokaciji bez provedene eksproprijacije i za koje im nije plaćena nikakva naknada.
U konkretnom slučaju, Ustavni sud zapaža da su redovni sudovi, uvažavajući prigovor nedostatka pasivne legitimacije, koji je istakao tuženi, odbili apelantov tužbeni zahtjev kojim je tražio da se obaveže tuženi da mu isplati novčanu naknadu za oduzeto zemljište (na kojem je izgrađen regionalni put). Naime, Ustavni sud zapaža da su redovni sudovi utvrdili da je regionalni put R-476 Prnjavor – Čelinac, koji je izgrađen preko apelantovog zemljišta, u svojini Republike Srpske (član 3. stav 1. Zakona o javnim putevima), te slijedom toga zaključili da ne postoji obaveza tuženog da naknadi štetu apelantu, već da je to obaveza Republike Srpske. Pri tom, Ustavni sud primjećuje da su redovni sudovi u obrazloženjima osporenih odluka istakli i da je bilo nesporno da je tuženi otpočeo i izveo radove na rekonstrukciji regionalnog puta koji prolazi i kroz dio apelantove parcele, da je na taj način prouzrokovana šteta u toj mjeri da se taj dio više ne može koristiti niti se na njemu može uspostaviti ranije stanje.
Imajući u vidu da apelacija pokreće identično pravno pitanje koje je već bilo raspravljano u citiranim odlukama Ustavnog suda, te podržavajući svoju praksu povodom tog pitanja, Ustavni sud smatra da su u konkretnom slučaju osporenim odlukama, kojima je uvažen prigovor nedostatka pasivne legitimacije koji je istakao tuženi, te je slijedom toga odbijen apelantov tužbeni zahtjev da se tuženi obaveže da apelantu za oduzeto zemljište radi izgradnje regionalnog puta isplati naknadu, redovni sudovi proizvoljno primijenili relevantne odredbe Zakona o obligacionim odnosima kojima je regulisano pitanje odgovornosti za pričinjenu štetu. Stoga, Ustavni sud smatra da su apelantovi navodi o povredi prava na pravično suđenje osnovani.
Ustavni sud zaključuje da je povrijeđeno apelantovo pravo na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije.
Ostali navodi
S obzirom na zaključak u pogledu povrede prava iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije, Ustavni sud smatra da nije potrebno posebno razmatrati navodne povrede člana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju
VIII. Zaključak
Ustavni sud zaključuje da postoji povreda prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije kada su redovni sudovi u okolnostima konkretnog slučaja, pri donošenju svojih odluka kojima su uvažili prigovor nedostatka pasivne legitimacije tuženog odbili apelantov tužbeni zahtjev, proizvoljno primjenjujući relevantne odredbe Zakona o obligacionim odnosima koje regulišu pitanje odgovornosti za pričinjenu štetu.
Na osnovu člana 59. st. (1) i (2) i člana 62. stav (1) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je odlučio kao u dispozitivu ove odluke.
Prema članu VI/5. Ustava Bosne i Hercegovine, odluke Ustavnog suda su konačne i obavezujuće.
Predsjednica
Ustavnog suda Bosne i Hercegovine
Valerija Galić
Preuzeto sa https://advokat-prnjavorac.com
Ustavni sud Bosne i Hercegovine u Velikom vijeću, u predmetu broj AP 2919/11, rješavajući apelaciju Ive Čolića, na osnovu člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 57. stav (2) tačka b), člana 59. st. (1) i (2) i člana 62. stav (1) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine («Službeni glasnik Bosne i Hercegovine» broj 22/14), u sastavu:
Valerija Galić, predsjednica
Miodrag Simović, potpredsjednik
Seada Palavrić, potpredsjednica
Mato Tadić, sudija
Mirsad Ćeman, sudija
Zlatko M. Knežević, sudija
na sjednici održanoj 9. decembra 2014. godine donio je
ODLUKU O DOPUSTIVOSTI I MERITUMU
Usvaja se apelacija Ive Čolića.
Utvrđuje se povreda prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.
Ukida se Presuda Okružnog suda u Banjaluci broj 78 0 P 005763 11 Gž od 30. marta 2011. godine.
Predmet se vraća Okružnom sudu u Banjaluci koji je dužan da po hitnom postupku donese novu odluku, u skladu s članom II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i članom 6. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.
Nalaže se Okružnom sudu u Banjaluci da, u skladu s članom 72. stav (5) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, u roku od tri mjeseca od dana dostavljanja ove odluke obavijesti Ustavni sud Bosne i Hercegovine o preduzetim mjerama s ciljem izvršenja ove odluke.
Odluku objaviti u “Službenom glasniku Bosne i Hercegovine”, “Službenim novinama Federacije Bosne i Hercegovine”, “Službenom glasniku Republike Srpske” i «Službenom glasniku Distrikta Brčko Bosne i Hercegovine».
OBRAZLOŽENJE
I. Uvod
Ivo Čolić iz Prnjavora (u daljnjem tekstu: apelant) kojeg zastupa Vujadin Ljubojević, advokat iz Prnjavora, podnio je 16. jula 2011. godine Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Ustavni sud) apelaciju protiv Presude Okružnog suda u Banjaluci (u daljnjem tekstu: Okružni sud) broj 78 0 P 005763 11 Gž od 30. marta 2011. godine i Presude Osnovnog suda u Prnjavoru (u daljnjem tekstu: Osnovni sud) broj 78 0 P 005763 09 P od 1. decembra 2010. godine.
II. Postupak pred Ustavnim sudom
Na osnovu člana 22. st. (1) i (2) Pravila Ustavnog suda („Službeni glasnik BiH“ br. 60/05, 64/08 i 51/09), koja su važila u vrijeme poduzimanja navedenih radnji, od Okružnog i Osnovnog suda, te od JP „Putevi Republike Srpske“ Banjaluka (u daljnjem tekstu: tuženi) zatraženo je 14. januara 2014. godine da dostave odgovor na apelaciju.
Okružni sud je odgovor dostavio 24. januara 2014. godine, Osnovni sud 27. januara 2014. godine, a tuženi 29. januara 2014. godine.
III. Činjenično stanje
Činjenice predmeta koje proizlaze iz apelantovih navoda i dokumenata predočenih Ustavnom sudu mogu se sumirati na sljedeći način.
Osnovni sud je Presudom broj 78 0 P 005763 09 P od 1. decembra 2010. godine, koja je u cjelini potvrđena Presudom Okružnog suda broj 78 0 P 005763 11 Gž od 30. marta 2011. godine, odbio kao neosnovan apelantov tužbeni zahtjev kojim je tražio da se tuženi obaveže da mu za oduzeto zemljište, bliže označeno u izreci presude, isplati naknadu u označenom novčanom iznosu sa zakonskom zateznom kamatom.
Iz obrazloženja presuda proizlazi da je apelant u tužbi istakao da je tuženi kao investitor započeo i dovršio izgradnju označenog regionalnog puta i tom prilikom trajno zauzeo dio njegovog zemljišta, da prethodno nije proveden postupak eksproprijacije, kao ni da mu nije isplaćena naknada za oduzeto zemljište. Zatim, iz obrazloženja presuda proizlazi da je u konačno opredijeljenom tužbenom zahtjevu apelant tražio da mu se za oduzeto zemljište, u vidu naknade štete, isplati označeni novčani iznos, s kamatom od podnošenja tužbe, te da mu se nadoknade troškovi postupka. Apelant je tužbeni zahtjev temeljio na članu 185. stav 3. Zakona o obligacionim odnosima (u daljnjem tekstu: ZOO).
Dalje, iz obrazloženja presuda proizlazi da je među strankama bilo nesporno da je tuženi otpočeo i izveo radove na rekonstrukciji regionalnog puta na označenom pravcu, kojom prilikom je na dijelu apelantove parcele preko koje ide regionalni put prouzrokovana šteta u toj mjeri da se taj dio parcele preko koje ide asfalt više ne može koristiti, niti se može uspostaviti ranije stanje, zbog čega apelantu, shodno članu 185. stav 3. ZOO, pripada pravo na naknadu štete.
Iz obrazloženja presuda proizlazi da je tuženi istakao prigovor nedostatka pasivne legitimacije, ukazujući da je bio samo investitor izgradnje regionalnog puta, da je bila obaveza opštine Prnjavor da riješi imovinsko-pravne odnose, da se tužbenim zahtjevom ustvari traži isplata tržišne vrijednosti za oduzeto zemljište, a po Zakonu o eksproprijaciji korisnik eksproprijacije mogu biti samo država, ili RS, ili jedinica lokalne samouprave.
Odlučujući o istaknutom prigovoru nedostatka pasivne legitimacije oba suda su zaključila da je osnovan.
Osnovni sud je ukazao na činjenicu da je na apelantovom zemljištu izgrađen put, da zemljište nije eksproprirano, te da apelantu nije isplaćena naknada za zemljište, a da je RS, kao korisnik eksproprijacije, odgovorna za naknadu štete jer nije provela postupak eksproprijacije. Po ocjeni tog suda, samo u slučaju da je apelant potraživao naknadu štete pričinjene radnjom tuženog na tom zemljištu, tako da je ne može koristiti na dotadašnji način i pod uvjetom da je utvrđena odgovornost RS, postojala bi i odgovornost tuženog da kao investitor nadoknadi štetu.
Okružni sud je najprije istakao da je, shodno članu 291. Zakona o parničnom postupku (u daljnjem tekstu: ZPP), pasivno legitimirana ona strana na kojoj leži obaveza koja odgovara pravu koje je predmet spora. Ukazano je na relevantne odredbe Zakona o javnim putevima prema kojim su javni putevi dobro u opštoj upotrebi i svojini RS (član 3), da je predmet poslovanja tuženog, pored ostalog, organizovanje finansiranja, izgradnja, rekonstrukcija, održavanje i zaštita magistralnih i regionalnih puteva i objekata (član 16. stav 4), da odobrenje za izgradnju, rekonstrukciju i upotrebu regionalnih puteva daje Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju (u daljnjem tekstu: Ministarstvo prostornog uređenja) (član 25. stav 1). Shodno navedenim odredbama zaključeno je da se bez odobrenja i saglasnosti RS-a, odnosno navedenog Ministarstva kao nosioca prava svojine na regionalnim putevima, kakav je i put izgrađen preko apelantove parcele, ne može pristupiti njihovoj izgradnji, rekonstrukciji ili upotrebi. Dalje, Okružni sud je istakao da, shodno članu 155. ZOO, štetu predstavlja umanjenje nečije imovine i sprečavanje njenog uvećanja, te da je članom 185. stav 1. ZOO propisano da je odgovorno lice dužno uspostaviti stanje koje je bilo prije nego što je šteta nastala, a prema stavu 3. istog člana da kad uspostavljanje ranijeg stanja nije moguće ili kad sud smatra da to nije nužno, sud će odgovornom licu naložiti da oštećenom isplati odgovarajuću svotu novca na ime naknade štete. Shodno navedenim odredbama Okružni sud je zaključio da tuženi nije pasivno legitimiran jer niti je nosilac prava svojine na regionalnom putu, niti može pristupiti izvođenju bilo kakvih radova ili upotrebi puta bez odobrenja nosioca prava svojine – RS-a odnosno njenog Ministarstva prostornog uređenja, zbog čega se i ne nalazi u materijalno-pravnom odnosu s apelantom kao tužiocem u vezi sa štetom koja je prouzrokovana na dijelu apelantovih parcela izgradnjom regionalnog puta, zbog čega tuženi nije obavezan ni da apelantu nadoknadi nastalu štetu.
IV. Apelacija
a) Navodi iz apelacije
Apelant tvrdi da mu je osporenim presudama povrijeđeno pravo iz člana II/3.e) i k) Ustava Bosne i Hercegovine, te iz člana 6. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljnjem tekstu: Evropska konvencija), kao i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju, te da su prekršeni član II/2. Ustava Bosne i Hercegovine i član 49. Ustava Republike Srpske. Apelant ističe da je on nesporno vlasnik imovine koju je tuženi trajno i bespravno oduzeo, iako nije utvrđen javni interes, niti vođen postupak eksproprijacije, niti je pribavljeno odobrenje za građenje. Dalje, apelant ukazuje da je, shodno članu 185. ZOO stav 4. ZOO, ostavljena mogućnost oštećenom da zahtijeva da mu se šteta nadoknadi u novcu osim ako okolnosti konkretnog slučaja opravdavaju uspostavljanje ranijeg stanja. Također, apelant se pozvao i na solidarnu odgovornost naručioca i investitora radova, te na činjenicu da ima pravo izbora od koga će tražiti naknadu. Apelant također ukazuje i da isti Okružni sud u potpuno istom činjeničnom i pravnom pitanju donosi drugačije odluke u prilog čega je dostavio Presudu tog suda broj 78 0 P 000343 09 Gž od 10. marta 2010. godine. Najzad, u prilog svojih navoda apelant se pozvao na stavove zauzete u presudama vrhovnih sudova BiH i R Hrvatske prema kojim izvođač radova i investitor solidarno odgovaraju za štetu nastalu uklanjanjem objekta sa zemljišta koje nije eksproprirano, odnosno da je investitor dužan nadoknaditi štetu u visini prometne vrijednosti kada nekretninu nije moguće koristiti zbog izgradnje puta.
b) Odgovor na apelaciju
Okružni sud je u odgovoru na apelaciju istakao da ostaje kod razloga i obrazloženja iz osporene presude, te zaključio da u postupku pred tim sudom nisu povrijeđena apelantova prava na koja se u apelaciji ukazuje.
Osnovni sud je u odgovoru na navode iz apelacije istakao da je osporenu odluku donio na temelju procesnog i materijalnog prava, pa da su neosnovane apelantove tvrdnje da su mu povrijeđena ljudska prava i slobode iz Ustava Bosne i Hercegovine i Ustava Republike Srpske.
Tuženi je u odgovoru na navode iz apelacije istakao da su, shodno relevantnim zakonskim odredbama, javni putevi dobro u opštoj upotrebi i da su svojina RS-a. Shodno navedenom, a imajući u vidu da korisnik eksproprijacije može biti RS ili opština, tuženi smatra da je logičan i pravilan zaključak redovnih sudova da je pasivno legitimirana u ovom slučaju RS, a ne on. Tuženi je istakao da apelant u postupku pred redovnim sudovima nije dokazao da je tuženi u izgradnju regionalnog puta ušao bez pravnog osnova, pa da ne može tvrditi da je tuženi kao investitor bez ikakve dokumentacije i bez riješenih imovinskopravnih odnosa (za što i nije ovlašten) izgradio regionalni put i preko apelantove parcele.
V. Relevantni propisi
Zakon o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 58/03, 85/03, 74/05, 63/07, 105/08, 45/09 i 49/09) u relevantnom dijelu glasi:
Član 2.
U parničnom postupku sud odlučuje u granicama zahtjeva koji su stavljeni u postupku. (...)
Član 291.
Stranka u postupku može biti svako fizičko i pravno lice.
Posebnim propisima može se odrediti ko osim fizičkih i pravnih lica može biti stranka u postupku.
Parnični sud može, izuzetno, sa pravnim dejstvom u određenoj parnici, priznati svojstvo stranke i onim oblicima udruživanja koji nemaju stranačku sposobnost u smislu odredaba st. 1. i 2. ovog člana ako utvrdi da, s obzirom na predmet spora, u suštini ispunjavaju bitne uvjete za sticanje stranačke sposobnosti, a naročito ako raspolažu imovinom na kojoj se može sprovesti izvršenje.
Protiv rješenja iz stava 3. ovog člana kojim se priznaje svojstvo stranke u parnici nije dozvoljena posebna žalba.
Zakon o javnim putevima („Službeni glasnik RS“ broj 3/04) u relevantnom dijelu glasi:
Član 3.
Javni putevi su dobra u opštoj upotrebi i u svojini Republike Srpske.
Član 16.
Predmet poslovanja javnog preduzeća „Putevi Republike Srpske“ je obavljanje djelatnsoti:
(…)
organizuje finansiranje, izgradnju, rekonstrukciju, održavanje i zaštitu magistralnih i regionalnih puteva i objekata;
(…)
Član 25.
Odobrenje za izgradnju, rekonstrukciju i upotrebu auto puteva, brzih puteva, magistralnih i regionalnih puteva izdaje Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju, a odobrenje za izgradnju, rekonstrukciju i upotrebu lokalnog puta i ulica u naselju izdaje nadležni organ opštine, odnosno grada.
(…)
Zakon o obligacionim odnosima ("Službeni list SFRJ" br. 29/78, 39/85, 45/89, 57/89 i «Službeni glasnik RS» br. 17/93, 3/96, 39/03 i 74/04) u relevantnom dijelu glasi:
Osnovi odgovornosti
Član 154.
Ko drugome prouzrokuje štetu dužan je nadoknaditi je, ukoliko ne dokaže da je šteta nastala bez njegove krivice.
(…)
Šteta
Član 155.
Šteta je umanjenje društvenih sredstava, odnosno nečije imovine (obična šteta) i sprečavanje njihovog povećavanja (izmakla dobit) (…)
Član 185.
(1) Odgovorno lice dužno je uspostaviti stanje koje je bilo prije nego što je šteta nastala.
(…)
(3) Kada uspostavljanje ranijeg stanja nije moguće, ili kada sud smatra da nije nužno da to učini odgovorno lice, sud će odrediti da ono isplati oštećeniku odgovarajuću svotu novca na ime naknade štete.
(4) Sud će dosuditi oštećeniku naknadu u novcu kad on to zahtjeva, izuzev ako okolnosti datog slučaja opravdavaju uspostavljanje ranijeg stanja.
Solidarna odgovornost
Član 206.
Za štetu koju je više lica prouzrokovalo zajedno, svi učesnici odgovaraju solidarno.
(…)
Solidarna odgovornost naručioca i izvođača radova
Član 207.
Naručilac i izvođač radova na nepokretnosti solidarno odgovaraju trećem licu za štetu koja mu nastane u vezi sa izvođenjem tih radova.
VI. Dopustivost
U skladu s članom VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine Ustavni sud, također, ima apelacionu nadležnost u pitanjima koja su sadržana u ovom ustavu kada ona postanu predmet spora zbog presude bilo kojeg suda u Bosni i Hercegovini.
U skladu s članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud može razmatrati apelaciju samo ako su protiv presude, odnosno odluke koja se njome pobija, iscrpljeni svi djelotvorni pravni lijekovi mogući prema zakonu i ako se podnese u roku od 60 dana od dana kada je podnosilac apelacije primio odluku o posljednjem djelotvornom pravnom lijeku kojeg je koristio.
U konkretnom slučaju predmet osporavanja apelacijom je Presuda Okružnog suda broj 78 0 P 005763 11 Gž od 30. marta 2011. godine protiv koje nema drugih djelotvornih pravnih lijekova mogućih prema zakonu. Zatim, osporenu presudu apelant je primio 19. maja 2011. godine a apelacija je podnesena 16. jula 2011. godine, u roku od 60 dana, kako je propisano članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda. Konačno, apelacija ispunjava i uvjete iz člana 18. st. (3) i (4) Pravila Ustavnog suda jer ne postoji neki formalni razlog zbog kojeg apelacija nije dopustiva, niti je očigledno (prima facie) neosnovana.
Imajući u vidu odredbe člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, te člana 18. st. (1), (3) i (4) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je utvrdio da apelacija ispunjava uvjete u pogledu dopustivosti.
VII. Meritum
Apelant pobija navedene presude tvrdeći da su tim presudama povrijeđena njegova prava iz člana II/3.e) i k) Ustava Bosne i Hercegovine, te iz člana 6. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljnjem tekstu: Evropska konvencija) i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju, te da su prekršeni član II/2. Ustava Bosne i Hercegovine i član 49. Ustava Republike Srpske.
Pravo na pravično suđenje
Član II/3. Ustava Bosne i Hercegovine u relevantnom dijelu glasi:
Sva lica na teritoriji Bosne i Hercegovine uživaju ljudska prava i slobode iz stava 2. ovog člana, što uključuje:
e) Pravo na pravično saslušanje u građanskim i krivičnim stvarima i druga prava u vezi sa krivičnim postupkom.
Član 6. stav 1. Evropske konvencije u relevantnom dijelu glasi:
Prilikom utvrđivanja građanskih prava i obaveza ili osnovanosti bilo kakve krivične optužbe protiv njega, svako ima pravo na pravično suđenje i javnu raspravu u razumnom roku pred nezavisnim i nepristranim, zakonom ustanovljenim sudom (...)
U suštini apelantovi navodi se svode na tvrdnju da mu je pravo na pravično suđenje povrijeđeno jer je proizvoljno primijenjeno materijalno pravo. Po njegovom mišljenju, kod nesporne činjenice da je tuženi, koji je bio investitor radova, zauzeo dio njegove parcele, te imajući u vidu da ova parcela nije eksproprirana i da mu nije isplaćena naknada, imao je pravo izbora od koga će tražiti naknadu štete u vidu isplate novčane naknade za oduzeto zemljište, s obzirom da je u postupku nesporno utvrđeno da je izgradnjom regionalnog puta, čiji je investitor i izvođač radova bio tuženi, šteta i nastala.
U vezi s ovim dijelom navoda Ustavni sud ukazuje da, prema praksi Evropskog suda i Ustavnog suda, zadatak ovih sudova nije preispitivanje zaključaka redovnih sudova u pogledu činjeničnog stanja i primjene prava (vidi Evropski sud, Pronina protiv Rusije, odluka o dopustivosti od 30. juna 2005. godine, aplikacija broj 65167/01). Naime, Ustavni sud nije nadležan da supstituira redovne sudove u procjeni činjenica i dokaza, već je općenito zadatak redovnih sudova da ocijene činjenice i dokaze koje su izveli (vidi Evropski sud, Thomas protiv Ujedinjenog Kraljevstva, presuda od 10. maja 2005. godine, aplikacija broj 19354/02). Zadatak Ustavnog suda je da ispita da li je eventualno došlo do povrede ili zanemarivanja ustavnih prava (pravo na pravično suđenje, pravo na pristup sudu, pravo na djelotvoran pravni lijek i dr.), te da li je primjena zakona bila, eventualno, proizvoljna ili diskriminacijska.
Ustavni sud se, dakle, prema navedenome stavu, može izuzetno, kada ocijeni da je u određenom postupku redovni sud proizvoljno postupao kako u utvrđivanju činjenica tako i u primjeni relevantnih pozitivno-pravnih propisa (vidi Ustavni sud, Odluka broj AP 311/04 od 22. aprila 2005. godine, stav 26), upustiti u ispitivanje načina na koji su nadležni sudovi utvrđivali činjenice i na tako utvrđene činjenice primijenili pozitivno-pravne propise. U kontekstu navedenoga Ustavni sud podsjeća i da je u više svojih odluka ukazao da očigledna proizvoljnost u primjeni relevantnih propisa nikada ne može voditi ka jednom pravičnom postupku (vidi Odluku Ustavnog suda AP 1293/05 od 12. septembra 2006. godine, tačka 25. i dalje). Stoga će Ustavni sud u konkretnom slučaju, s obzirom na pitanja koja apelant problematizira, ispitati jesu li pobijane odluke utemeljene na proizvoljnoj primjeni pozitivno-pravnih propisa.
Ustavni sud podsjeća da je već rješavao slično činjenično i pravno pitanje u Odluci broj AP 4051/09 od 13. juna 2012. godine i Odluci broj AP 2061/10 od 12. juna 2013. godine (odluke dostupne na internet stranici Ustavnog suda ustavnisud.ba).
U Odluci broj AP 4051/09 Ustavni sud je rješavao apelaciju tuženog u ovom predmetu (JP „Putevi Republike Srpske“) podnesenu protiv presuda Vrhovnog suda, Okružnog suda i Osnovnog suda, koji je, pored ostalog, tvrdio da je pogrešno utvrđena njegova odgovornost za štetu nastalu izgradnjom puta na zemljištu koje nije bilo prethodno eksproprirano i za koje vlasniku nije bila isplaćena naknada, odnosno da je trebalo proglasiti odgovornom Republiku Srpsku kao vlasnika spornog puta i korisnika eksproprijacije. U tom slučaju u postupku pred redovnim sudovima neosnovanim je ocijenjen prigovor tuženog u tom predmetu o nedostatku pasivne legitimacije jer je utvrđeno da je, na temelju odluke Vlade RS-a, prednik tuženog bio označen kao korisnik eksproprijacije. Također, redovni sudovi su istakli i da je tuženi kao investitor i naručilac radova započeo radove na izgradnji magistralnog puta preko tuđeg zemljišta i na taj način prouzrokovao štetu vlasnicima zemljišta, dok je irelevantna činjenica da su javni putevi u svojini Republike Srpske, budući da za štetu odgovara onaj ko je prouzrokuje u smislu odredaba člana 154. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima. Ustavni sud je u tom slučaju zaključio da su redovni sudovi dovoljno jasno obrazložili svoje odluke uz pozivanje na relevantne odredbe materijalnog i procesnog prava (ZOO, ZOVPO i ZPP), da takvo obrazloženje Ustavni sud ne smatra proizvoljnim, zbog čega je apelaciju odbacio kao očigledno neosnovanu.
U Odluci broj AP 2061/10 Ustavni sud je, rješavajući također apelaciju tuženog u tom predmetu podnesenu protiv presuda Okružnog suda i Osnovnog suda, kojima je odlučeno o pitanju zauzimanja zemljišta drugih lica na istoj lokaciji zbog istog razloga i pod istim uvjetima kao i u predmetu broj AP 4051/10 bez eksproprijacije, apelaciju odbacio kao prima facie I u tom slučaju tuženi u tom predmetu je također tvrdio da je pogrešno utvrđena njegova odgovornost za nanesenu štetu, odnosno da je trebalo proglasiti odgovornom Republiku Srpsku kao vlasnika spornog puta i korisnika eksproprijacije. Također, redovni sudovi su prigovor tuženog o nedostatku pasivne legitimacije odbili kao neosnovan jer su zaključili da je na temelju Odluke Vlade RS-a prednik tuženog bio označen kao korisnik eksproprijacije, kao i da je tuženi kao investitor i naručitelj radova započeo radove na izgradnji puta tako što je zauzeo nekretnine tužitelja bez izvršenog postupka eksproprijacije čime je prouzrokovao štetu za koju je odgovoran u smislu odredbi čl. 154. i 207. ZOO. Ustavni sud je u navedenoj odluci zaključio da nema proizvoljnosti u odlučenjima redovnih sudova kad je tuženi obavezan da tužiteljima u tom predmetu isplati naknadu za zemljište koje je zauzeo za potrebe izgradnje magistralnog puta na označenoj lokaciji bez provedene eksproprijacije i za koje im nije plaćena nikakva naknada.
U konkretnom slučaju, Ustavni sud zapaža da su redovni sudovi, uvažavajući prigovor nedostatka pasivne legitimacije, koji je istakao tuženi, odbili apelantov tužbeni zahtjev kojim je tražio da se obaveže tuženi da mu isplati novčanu naknadu za oduzeto zemljište (na kojem je izgrađen regionalni put). Naime, Ustavni sud zapaža da su redovni sudovi utvrdili da je regionalni put R-476 Prnjavor – Čelinac, koji je izgrađen preko apelantovog zemljišta, u svojini Republike Srpske (član 3. stav 1. Zakona o javnim putevima), te slijedom toga zaključili da ne postoji obaveza tuženog da naknadi štetu apelantu, već da je to obaveza Republike Srpske. Pri tom, Ustavni sud primjećuje da su redovni sudovi u obrazloženjima osporenih odluka istakli i da je bilo nesporno da je tuženi otpočeo i izveo radove na rekonstrukciji regionalnog puta koji prolazi i kroz dio apelantove parcele, da je na taj način prouzrokovana šteta u toj mjeri da se taj dio više ne može koristiti niti se na njemu može uspostaviti ranije stanje.
Imajući u vidu da apelacija pokreće identično pravno pitanje koje je već bilo raspravljano u citiranim odlukama Ustavnog suda, te podržavajući svoju praksu povodom tog pitanja, Ustavni sud smatra da su u konkretnom slučaju osporenim odlukama, kojima je uvažen prigovor nedostatka pasivne legitimacije koji je istakao tuženi, te je slijedom toga odbijen apelantov tužbeni zahtjev da se tuženi obaveže da apelantu za oduzeto zemljište radi izgradnje regionalnog puta isplati naknadu, redovni sudovi proizvoljno primijenili relevantne odredbe Zakona o obligacionim odnosima kojima je regulisano pitanje odgovornosti za pričinjenu štetu. Stoga, Ustavni sud smatra da su apelantovi navodi o povredi prava na pravično suđenje osnovani.
Ustavni sud zaključuje da je povrijeđeno apelantovo pravo na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije.
Ostali navodi
S obzirom na zaključak u pogledu povrede prava iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije, Ustavni sud smatra da nije potrebno posebno razmatrati navodne povrede člana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju
VIII. Zaključak
Ustavni sud zaključuje da postoji povreda prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije kada su redovni sudovi u okolnostima konkretnog slučaja, pri donošenju svojih odluka kojima su uvažili prigovor nedostatka pasivne legitimacije tuženog odbili apelantov tužbeni zahtjev, proizvoljno primjenjujući relevantne odredbe Zakona o obligacionim odnosima koje regulišu pitanje odgovornosti za pričinjenu štetu.
Na osnovu člana 59. st. (1) i (2) i člana 62. stav (1) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je odlučio kao u dispozitivu ove odluke.
Prema članu VI/5. Ustava Bosne i Hercegovine, odluke Ustavnog suda su konačne i obavezujuće.
Predsjednica
Ustavnog suda Bosne i Hercegovine
Valerija Galić
Preuzeto sa https://advokat-prnjavorac.com