Krivično djelo
Posted: Sat Sep 12, 2015 12:45 pm
KRIVIČNO DJELO
Krivično djelo (Član 21.)
Krivično djelo je ono djelo koje kumulativno ima sve slijedeće elemente:
a) da je protivpravno djelo
b) da je zakonom propisano kao krivično djelo,
c) za koje je zakonom propisana krivičnopravna sankcija
d) čija su obilježja propisana zakonom.
a) Protivpravnost kao element krivičnog djela
Protivpravnost znači da je određeno ponašanje u suprotnosti sa pozitivnim normama pravnog poretka. To su ona protivpravna ponašanja pojedinca koja znače napad ili ugrožavanje najvažnijih društvenih odnosa.
Međutim, pravni poredak dozvoljava u određenim situacijama i pod određenim uslovima postojanje nekog osnova koji isključuje protivpravnost. Ti osnovi mogu biti u krivičnom materijalnom i krivičnom procesnom pravu.
U krivičnom materijalnom zakonu protivpravnost isključuje:
1) beznačajno djelo
2) nužna odbrana
3) krajnja nužda.
4) sila i prijetnja
U krivičnom procesnom pravu osnov isključenja protivpravnosti postoji u slučajevima: lišenja slobode učinioca kriv. djela, određivanja pritvora, vršenja pretresa i dr, Naređenje pretpostavljenog ne isključuje protivpravnost.
b) Propisanost krivičnog djela u zakonu kao element krivičnog djela (princip zakonitosti) U materijalnom smislu ovo načelo znači da se krivična djela i krivične sankcije za ta djela mogu propisivati samo zakonom, a ne propisima niže pravne snage. Drugi aspekt ovog načela znači da se nikome na može izreči sankcija za djelo, ako ono prije nego što je učinjeno, u zakonu nije propisano kao krivično djelo i za koje u zakonu nije propisana sankcija.
Obilježja krivičnog djela (biće krivičnog djela)
To su okolnosti koje karakterišu određeno ponašanje kao krivično djelo. Te okolnosti nazivaju se obilježjima odn. elementima bića krivičnog djela.
Obzirom na prirodu pojedinih djela, svako djelo ima određene elemente koji čine biće tog krivičnog djela. Biće krivičnog djela je skup svih posebnih elemenata jednog krivičnog djela.
Da bi djelo bilo svršeno moraju biti ostvarena sva njegova obilježja. Ostala obilježja služe za bliže označavanje kažnjivog ponašanja i po potrebi za razgraničenje od drugih srodnih krivičnih djela. Npr. kod krivičnog djela krađe bitna obilježja su: da se radi o tuđoj pokretnoj stvari, da se ta stvar oduzima i da se to čini u namjeri u namjeri pribavljanja protivpravne imovinske koristi. Krivično djelo teške krađe sadrži sva ova obilježja, ali i dodatno obilježje u pogledu načina izvršenja krađe npr. da se krađa vrši obijanjem ili provaljivanjem zatvorenih prostora, da se krađa vrši u vrijeme elementarnih nepogoda (poplave, zemljotresi itd). Prema tome, po ovim dodatnim obilježjima ovo djelo se razlikuje od krivičnog djela krađe. Krivično djelo ubistva sastoji se u tome da učinilac lišava života drugo lice. Međutim, ako se to lišavanje vrši iz nacionalnih, vjerskih ili rasnih pobuda, na okrutan način, iz bezobzirne osvete i sl. radiće se o teškim slučajevima ubistva koji su zapriječeni strožijom kaznom.
Radnja izvršenja krivičnog djela (način učinjenja krivičnog djela)
Radnja izvršenja krivičnog djela je ona radnja kojom se izvršava krivično djelo i koja je u opisu krivičnog djela označena kao radnja izvršenja. Npr. kod kriv. djela krađe radnja se sastoji u oduzimanju tuđe pokretne stvari, a kod ubistva radnja se sastoji u lišavanju života drugog lica.
Kod nekih krivičnih djela radnja izvršenja se sastoji od dvije ili više radnji, koje mogu biti određene kumulativno ili alternativno:
a) kumulativno - gdje se radnja izvršenja sastoji se od dvije djelatnosti i gdje je za postojanje krivičnog djela nužno je da su kumulativno ostvarene obje navedene radnje tzv. kumulativne dispozicije. Npr. kod krivičnog djela razbojništva, radnje su upotreba sile i oduzimanje tuđe pokretne stvari. Kod takvih krivičnih djela obje te radnje ulaze u sastav izvršenja krivičnog djela i njihovim preduzimanjem ostvaruje se krivično djelo. Kod ovih djela preduzimanjem samo jedne radnje neće se raditi o svršenom krivičnom djelu, npr. upotreba sile, već o pokušaju krivičnog djela razbojništva.
b) alternativno - gdje se radnja izvršenja sastoji se od dvije ili više djelatnosti tako da je krivično djelo izvršeno preduzimanjem bilo koje od propisanih radnji tzv. alternativne dispozicije. Ukoliko su ostvarene sve radnje, radit će se o kumulaciji radnji, što se može uzeti u obzir kao otežavajuća okolnost kod odmjeravanja kazne. Npr. kod krivičnog djela krivotvorenja isprave, radnja izvršenja je određena alternativno, pa se djelo može izvršiti pravljenjem lažne isprave ili nabavljanjnjem ili upotrebom lažne isprave. Izvršenjem djela na bilo koji od ovih načina tj. ispunjavanjem bilo koje alternacije, djelo je izvršeno.
Blanketne dispozicije su nepotpune ili okvirne dispozicije u krivičnom zakonu koje su same za sebe neprimjenjive bez uzimanja u obzir drugog propisa na koji upućuju. Da bi se u takvim slučajevima moglo utvrditi da li je u pitanju krivično djelo ili ne, nužno je konsultovati propise na koje se ta blanketna dispozicija odnosi i tek tada ćemo biti u mogućnosti utvrditi da li u konkretnom ponašanju postoje elementi krivičnog djela. Blanketne dispozicije u krivičnom zakonu su najčešće kod krivičnih djela protiv bezbjednosti saobraćaja i protiv bezbjednosti ljudi i imovine. Npr. krivično djelo ugrožavanja saobraćaja govori o postupanju u saobraćaju suprotno propisima ZOBS-a ili kod krivičnog djela protivpravni prekid trudnoće, u dispozitivu se navodi da se prekid trudnoće izvodi protivno propisima o prekidu trudnoće. Kod optuženja i u izreci presude kod ovih kriv. djela nužno je ugraditi određene članove zakona ili drugog propisa na koji upućuje blanketna dispozicija.
Blankentne dispozicije mogu upućivati na akt više pravne snage kao npr: Konvencija o nezastarjevanju ratnih zločina i zločina protiv čovječanstva, Ženevska konvencija itd, na akt iste pravne snage npr: ZOBS, ili na akt niže pravne snage kao što je Pravilnik o protivpravnom prekidu trudnoće.
Krivično djelo može biti izvršeno činjenjem i nečinjenjem:
U praksi, krivično djelo se najčešće čini činjenjem neke radnje. Činjenje postoji onda kada lice preduzima neku radnju koju ne bi smjelo preduzeti npr. oduzima tuđu pokretnu stvar, falsifikuje ispravu, drugom nanosi povredu i sl. Dakle, kod činjenja radi se o nekoj ličnoj aktivnosti učinioca koja dovodi od određ. promjena u vanjskom svijetu -povreda, ugrožavanja.
Krivično djelo je učinjeno nečinjenjem (tzv. omisivni delikti) - kada učinilac ne preduzima radnju koju je dužan preduzeti. npr. majka ne hrani djete i usljed toga nastupi zabranjena posljedica, ili skretničar propusti da pomjeri šine u slobodan prolaz i nastupi udes. Dužnost majke na hranjenje djeteta propisana je u porodičnom zakonu. Dužnost skretničara propisana je u odgovarajućim propisima u oblasti željezničkog saobraćaja. Dakle, kod ovih djela uvijek se radi o tome da učinilac propušta tj. ne preduzima radnju koju mu nalaže status ili dužnost.
Posljedica krivičnog djela
Kod najvećih broja krivičnih djela, posljedica je ugrađena u dispoziciju krivičnog djela i samim tim je vidljiva (npr. lišenje života, teška tjelesna povreda, prenošenje zarazne bolesti i sl.) Međutim, ima kriv. djela kod kojih posljedica nije vidljiva, ali ona postoji (npr. kod krivičnog djela davanje lažnog iskaza, posljedica se sastoji u stvaranju pogrešnog mišljenja kod suda i donošenju pogrešne sudske odluke).
Posljedica kriv. djela može se manifestovati u vidu:
1. povrede zaštićenog dobra – to je uništenje ili oštećenje nekog pravnog dobra. Ta povreda se uočava čulima i kod ovih djela posljedica se uvijek određuje kao obilježje bića kriv. djela (npr. tjelesna povreda, lišenje života, krađa i sl.).
2. ugrožavanja zaštićenog dobra – to je stvaranje opasnosti od nastupanja povrede.
Ta opasnost može biti konkretna ili apstraktna:
a) konkretna – ovdje je ta opasnost određena u biću krivičnog djela i ona se mora dokazivati kao i ostali elementi krivičnog djela. Najčešća su krivična djela protiv bezbjednosti javnog saobraćaja i krivična djela protiv opšte bezbjednosti ljudi i imovine.
b) apstraktna – postoji kada je posljedica mogla da nastupi usljed preduzete radnje ali u konkretnom slučaju nije nastupila. Takva krivična djela ne sadrže opasnost kao obilježje krivičnog djela, kao u slučaju konkretne opasnosti, već ta opasnost nužno proizilazi iz radnje izvršenja. To znači da je kod takvih krivičnih djela nastupanje posljedice nužna i neoboriva pretpostavka. Čim je radnja izvršena, ovu opasnost ne treba dokazivati kao konkretnu opasnost, jer se njeno postojanje uvijek pretpostavlja (npr. u slučaju predaje u prevozno sredstvo lako zapaljivih, eksplozivnih ili radioaktivnih materijala, djelo se smatra svršenim samim činom predaje takvih materijala u prevozno sredstvo. Dakle, u ovom slučaju se uopšte ne dokazuje postojanje posljedice, jer se ona pretpostavlja samim time što se radi o materijama koje su izuzetno opasne i čiji je promet u javnom saobraćaju izričito zabranjen.)
Objektivni uslov inkriminacije
To su okolnosti koje zakon određuje kao uslov koji treba da se stvori da bi jedno ponašenje čovjeka bilo protivpravno ili da bi dobilo opasni karakter.
Ove okolnosti ulaze u sastav krivičnog djela, ali se za postojanje krivnje ne zahtijeva svijest učinioca da te okolnosti postoje. Dovoljno je da one u konkretnom slučaju egzistiranju bez obzira na svijest učinioca (npr. kod krivičnog djela učestvovanja u tuči – nemamo svijest, ali smo uletili u tuču, i nastane teška tjelesna povreda ili je neko umro; Ili npr u privredi – dovoljno je da je nastupila šteta).
Značaj ovih uslova je što od njih zavisi postojanje krivičnog djela iako one ne određuju krivično djelo.
Subjekt izvršenja krivičnog djela
Subjekt izvršenja krivičnog djela po važećem zakonu može biti fizičko i pravno lice.
Kod pojedinih krivičnih djela subjekt izvršenja djela označava se na različite načine:
Kod najvećeg broja djela subjekt se označava rječju «ko» (npr. ko drugog liši života, ko oduzme tuđu pokretnu stvar). U ovoj situaciji to praktično znači da takva krivična djela može počiniti svako lice, odn. kod njih postoji najširi krug mogućih izvršilaca.
Kod nekih krivičnih djela subjekt se označava prema svojstvu lica ili njegovom statusu npr. službeno lice, odgovorno lice, vojno lice, vozač motornog vozila, branilac, ljekar, svjedok, učesnik u saobraćaju. Kod ovih krivičnih djela sužen je broj mogućih učinilaca tako da ova djela može učiniti samo lice koje ima određeno svojstvo. Ova djela nazivaju se vlastoručna ili delicta propria. Utvrđivanje svojstva učinioca kod ovakvih krivičnih djela je veoma značajno, jer ako učinilac nema određeno svojstvo neće se raditi o tom krivičnom djelu, (npr. kod kriv. djela čedomorstva (ubistvo djeteta pri porođaju) učinilac, odnosno subjekt tog kriv. djela može biti samo majka djeteta. To je privilegovano djelo ubistva koje može učiniti samo majka u posebnom stanju do koga dolazi u vezi sa porođajem. Druga lica koja bi eventualno sa majkom učestvovala u izvršenju tog kriv. djela odgovarala bi za neki od oblika sučesništva u izvršenju kriv. djela ubistva kao pomagač, podstrekač ili saizvršilac. Dakle, ta lica bi odgovarala strožije jer nemaju svojstvo koje ima majka).
Subjekt krivičnog djela može se pojaviti kao - izvršilac (saizvršilac), pomagač i podstrekač.
Od subjekta treba razlikovati pasivnog subjekta - ako se neko lice posluži drugim licem da učini kriv. djelo. Npr. lice A gurne lice B na lice C, pa lice C pretrpi povrede ili nastupi smrt. Lice A je subjekt izvršenja krivičnog djela, a lice B samo sredstvo kojim se lice A poslužilo.
Subjekt krivičnog djela, odn. učinilac i krivac nisu sinonimi, jer je kriv samo onaj za koga se to utvrdi pravosnažnom presudom.
http://bosna-forum.eu
Krivično djelo (Član 21.)
Krivično djelo je ono djelo koje kumulativno ima sve slijedeće elemente:
a) da je protivpravno djelo
b) da je zakonom propisano kao krivično djelo,
c) za koje je zakonom propisana krivičnopravna sankcija
d) čija su obilježja propisana zakonom.
a) Protivpravnost kao element krivičnog djela
Protivpravnost znači da je određeno ponašanje u suprotnosti sa pozitivnim normama pravnog poretka. To su ona protivpravna ponašanja pojedinca koja znače napad ili ugrožavanje najvažnijih društvenih odnosa.
Međutim, pravni poredak dozvoljava u određenim situacijama i pod određenim uslovima postojanje nekog osnova koji isključuje protivpravnost. Ti osnovi mogu biti u krivičnom materijalnom i krivičnom procesnom pravu.
U krivičnom materijalnom zakonu protivpravnost isključuje:
1) beznačajno djelo
2) nužna odbrana
3) krajnja nužda.
4) sila i prijetnja
U krivičnom procesnom pravu osnov isključenja protivpravnosti postoji u slučajevima: lišenja slobode učinioca kriv. djela, određivanja pritvora, vršenja pretresa i dr, Naređenje pretpostavljenog ne isključuje protivpravnost.
b) Propisanost krivičnog djela u zakonu kao element krivičnog djela (princip zakonitosti) U materijalnom smislu ovo načelo znači da se krivična djela i krivične sankcije za ta djela mogu propisivati samo zakonom, a ne propisima niže pravne snage. Drugi aspekt ovog načela znači da se nikome na može izreči sankcija za djelo, ako ono prije nego što je učinjeno, u zakonu nije propisano kao krivično djelo i za koje u zakonu nije propisana sankcija.
Obilježja krivičnog djela (biće krivičnog djela)
To su okolnosti koje karakterišu određeno ponašanje kao krivično djelo. Te okolnosti nazivaju se obilježjima odn. elementima bića krivičnog djela.
Obzirom na prirodu pojedinih djela, svako djelo ima određene elemente koji čine biće tog krivičnog djela. Biće krivičnog djela je skup svih posebnih elemenata jednog krivičnog djela.
Da bi djelo bilo svršeno moraju biti ostvarena sva njegova obilježja. Ostala obilježja služe za bliže označavanje kažnjivog ponašanja i po potrebi za razgraničenje od drugih srodnih krivičnih djela. Npr. kod krivičnog djela krađe bitna obilježja su: da se radi o tuđoj pokretnoj stvari, da se ta stvar oduzima i da se to čini u namjeri u namjeri pribavljanja protivpravne imovinske koristi. Krivično djelo teške krađe sadrži sva ova obilježja, ali i dodatno obilježje u pogledu načina izvršenja krađe npr. da se krađa vrši obijanjem ili provaljivanjem zatvorenih prostora, da se krađa vrši u vrijeme elementarnih nepogoda (poplave, zemljotresi itd). Prema tome, po ovim dodatnim obilježjima ovo djelo se razlikuje od krivičnog djela krađe. Krivično djelo ubistva sastoji se u tome da učinilac lišava života drugo lice. Međutim, ako se to lišavanje vrši iz nacionalnih, vjerskih ili rasnih pobuda, na okrutan način, iz bezobzirne osvete i sl. radiće se o teškim slučajevima ubistva koji su zapriječeni strožijom kaznom.
Radnja izvršenja krivičnog djela (način učinjenja krivičnog djela)
Radnja izvršenja krivičnog djela je ona radnja kojom se izvršava krivično djelo i koja je u opisu krivičnog djela označena kao radnja izvršenja. Npr. kod kriv. djela krađe radnja se sastoji u oduzimanju tuđe pokretne stvari, a kod ubistva radnja se sastoji u lišavanju života drugog lica.
Kod nekih krivičnih djela radnja izvršenja se sastoji od dvije ili više radnji, koje mogu biti određene kumulativno ili alternativno:
a) kumulativno - gdje se radnja izvršenja sastoji se od dvije djelatnosti i gdje je za postojanje krivičnog djela nužno je da su kumulativno ostvarene obje navedene radnje tzv. kumulativne dispozicije. Npr. kod krivičnog djela razbojništva, radnje su upotreba sile i oduzimanje tuđe pokretne stvari. Kod takvih krivičnih djela obje te radnje ulaze u sastav izvršenja krivičnog djela i njihovim preduzimanjem ostvaruje se krivično djelo. Kod ovih djela preduzimanjem samo jedne radnje neće se raditi o svršenom krivičnom djelu, npr. upotreba sile, već o pokušaju krivičnog djela razbojništva.
b) alternativno - gdje se radnja izvršenja sastoji se od dvije ili više djelatnosti tako da je krivično djelo izvršeno preduzimanjem bilo koje od propisanih radnji tzv. alternativne dispozicije. Ukoliko su ostvarene sve radnje, radit će se o kumulaciji radnji, što se može uzeti u obzir kao otežavajuća okolnost kod odmjeravanja kazne. Npr. kod krivičnog djela krivotvorenja isprave, radnja izvršenja je određena alternativno, pa se djelo može izvršiti pravljenjem lažne isprave ili nabavljanjnjem ili upotrebom lažne isprave. Izvršenjem djela na bilo koji od ovih načina tj. ispunjavanjem bilo koje alternacije, djelo je izvršeno.
Blanketne dispozicije su nepotpune ili okvirne dispozicije u krivičnom zakonu koje su same za sebe neprimjenjive bez uzimanja u obzir drugog propisa na koji upućuju. Da bi se u takvim slučajevima moglo utvrditi da li je u pitanju krivično djelo ili ne, nužno je konsultovati propise na koje se ta blanketna dispozicija odnosi i tek tada ćemo biti u mogućnosti utvrditi da li u konkretnom ponašanju postoje elementi krivičnog djela. Blanketne dispozicije u krivičnom zakonu su najčešće kod krivičnih djela protiv bezbjednosti saobraćaja i protiv bezbjednosti ljudi i imovine. Npr. krivično djelo ugrožavanja saobraćaja govori o postupanju u saobraćaju suprotno propisima ZOBS-a ili kod krivičnog djela protivpravni prekid trudnoće, u dispozitivu se navodi da se prekid trudnoće izvodi protivno propisima o prekidu trudnoće. Kod optuženja i u izreci presude kod ovih kriv. djela nužno je ugraditi određene članove zakona ili drugog propisa na koji upućuje blanketna dispozicija.
Blankentne dispozicije mogu upućivati na akt više pravne snage kao npr: Konvencija o nezastarjevanju ratnih zločina i zločina protiv čovječanstva, Ženevska konvencija itd, na akt iste pravne snage npr: ZOBS, ili na akt niže pravne snage kao što je Pravilnik o protivpravnom prekidu trudnoće.
Krivično djelo može biti izvršeno činjenjem i nečinjenjem:
U praksi, krivično djelo se najčešće čini činjenjem neke radnje. Činjenje postoji onda kada lice preduzima neku radnju koju ne bi smjelo preduzeti npr. oduzima tuđu pokretnu stvar, falsifikuje ispravu, drugom nanosi povredu i sl. Dakle, kod činjenja radi se o nekoj ličnoj aktivnosti učinioca koja dovodi od određ. promjena u vanjskom svijetu -povreda, ugrožavanja.
Krivično djelo je učinjeno nečinjenjem (tzv. omisivni delikti) - kada učinilac ne preduzima radnju koju je dužan preduzeti. npr. majka ne hrani djete i usljed toga nastupi zabranjena posljedica, ili skretničar propusti da pomjeri šine u slobodan prolaz i nastupi udes. Dužnost majke na hranjenje djeteta propisana je u porodičnom zakonu. Dužnost skretničara propisana je u odgovarajućim propisima u oblasti željezničkog saobraćaja. Dakle, kod ovih djela uvijek se radi o tome da učinilac propušta tj. ne preduzima radnju koju mu nalaže status ili dužnost.
Posljedica krivičnog djela
Kod najvećih broja krivičnih djela, posljedica je ugrađena u dispoziciju krivičnog djela i samim tim je vidljiva (npr. lišenje života, teška tjelesna povreda, prenošenje zarazne bolesti i sl.) Međutim, ima kriv. djela kod kojih posljedica nije vidljiva, ali ona postoji (npr. kod krivičnog djela davanje lažnog iskaza, posljedica se sastoji u stvaranju pogrešnog mišljenja kod suda i donošenju pogrešne sudske odluke).
Posljedica kriv. djela može se manifestovati u vidu:
1. povrede zaštićenog dobra – to je uništenje ili oštećenje nekog pravnog dobra. Ta povreda se uočava čulima i kod ovih djela posljedica se uvijek određuje kao obilježje bića kriv. djela (npr. tjelesna povreda, lišenje života, krađa i sl.).
2. ugrožavanja zaštićenog dobra – to je stvaranje opasnosti od nastupanja povrede.
Ta opasnost može biti konkretna ili apstraktna:
a) konkretna – ovdje je ta opasnost određena u biću krivičnog djela i ona se mora dokazivati kao i ostali elementi krivičnog djela. Najčešća su krivična djela protiv bezbjednosti javnog saobraćaja i krivična djela protiv opšte bezbjednosti ljudi i imovine.
b) apstraktna – postoji kada je posljedica mogla da nastupi usljed preduzete radnje ali u konkretnom slučaju nije nastupila. Takva krivična djela ne sadrže opasnost kao obilježje krivičnog djela, kao u slučaju konkretne opasnosti, već ta opasnost nužno proizilazi iz radnje izvršenja. To znači da je kod takvih krivičnih djela nastupanje posljedice nužna i neoboriva pretpostavka. Čim je radnja izvršena, ovu opasnost ne treba dokazivati kao konkretnu opasnost, jer se njeno postojanje uvijek pretpostavlja (npr. u slučaju predaje u prevozno sredstvo lako zapaljivih, eksplozivnih ili radioaktivnih materijala, djelo se smatra svršenim samim činom predaje takvih materijala u prevozno sredstvo. Dakle, u ovom slučaju se uopšte ne dokazuje postojanje posljedice, jer se ona pretpostavlja samim time što se radi o materijama koje su izuzetno opasne i čiji je promet u javnom saobraćaju izričito zabranjen.)
Objektivni uslov inkriminacije
To su okolnosti koje zakon određuje kao uslov koji treba da se stvori da bi jedno ponašenje čovjeka bilo protivpravno ili da bi dobilo opasni karakter.
Ove okolnosti ulaze u sastav krivičnog djela, ali se za postojanje krivnje ne zahtijeva svijest učinioca da te okolnosti postoje. Dovoljno je da one u konkretnom slučaju egzistiranju bez obzira na svijest učinioca (npr. kod krivičnog djela učestvovanja u tuči – nemamo svijest, ali smo uletili u tuču, i nastane teška tjelesna povreda ili je neko umro; Ili npr u privredi – dovoljno je da je nastupila šteta).
Značaj ovih uslova je što od njih zavisi postojanje krivičnog djela iako one ne određuju krivično djelo.
Subjekt izvršenja krivičnog djela
Subjekt izvršenja krivičnog djela po važećem zakonu može biti fizičko i pravno lice.
Kod pojedinih krivičnih djela subjekt izvršenja djela označava se na različite načine:
Kod najvećeg broja djela subjekt se označava rječju «ko» (npr. ko drugog liši života, ko oduzme tuđu pokretnu stvar). U ovoj situaciji to praktično znači da takva krivična djela može počiniti svako lice, odn. kod njih postoji najširi krug mogućih izvršilaca.
Kod nekih krivičnih djela subjekt se označava prema svojstvu lica ili njegovom statusu npr. službeno lice, odgovorno lice, vojno lice, vozač motornog vozila, branilac, ljekar, svjedok, učesnik u saobraćaju. Kod ovih krivičnih djela sužen je broj mogućih učinilaca tako da ova djela može učiniti samo lice koje ima određeno svojstvo. Ova djela nazivaju se vlastoručna ili delicta propria. Utvrđivanje svojstva učinioca kod ovakvih krivičnih djela je veoma značajno, jer ako učinilac nema određeno svojstvo neće se raditi o tom krivičnom djelu, (npr. kod kriv. djela čedomorstva (ubistvo djeteta pri porođaju) učinilac, odnosno subjekt tog kriv. djela može biti samo majka djeteta. To je privilegovano djelo ubistva koje može učiniti samo majka u posebnom stanju do koga dolazi u vezi sa porođajem. Druga lica koja bi eventualno sa majkom učestvovala u izvršenju tog kriv. djela odgovarala bi za neki od oblika sučesništva u izvršenju kriv. djela ubistva kao pomagač, podstrekač ili saizvršilac. Dakle, ta lica bi odgovarala strožije jer nemaju svojstvo koje ima majka).
Subjekt krivičnog djela može se pojaviti kao - izvršilac (saizvršilac), pomagač i podstrekač.
Od subjekta treba razlikovati pasivnog subjekta - ako se neko lice posluži drugim licem da učini kriv. djelo. Npr. lice A gurne lice B na lice C, pa lice C pretrpi povrede ili nastupi smrt. Lice A je subjekt izvršenja krivičnog djela, a lice B samo sredstvo kojim se lice A poslužilo.
Subjekt krivičnog djela, odn. učinilac i krivac nisu sinonimi, jer je kriv samo onaj za koga se to utvrdi pravosnažnom presudom.
http://bosna-forum.eu