Analiza Zakona o licnom imenu FBiH / RS / Brcko distrikt BiH
Posted: Sun Oct 25, 2020 1:34 pm
Analiza Zakona o licnom imenu FBiH / RS / Brcko distrikt BiH
Sadržaj:
Uvod
Komparacija odredbi Zakona o ličnom imenu
2.1. Sličnost između Zakona o ličnom imenu na teritoriji Bosne i Hercegovine
2.2. Razlike između Zakona o ličnom imenu na teritoriji Bosne i Hercegovine
Preporuke za izmjenu
Zaključak
1. Uvod
Odredbama Zakona o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine, Republike Srpske i Brčko Distrikta detaljnije i jasnije se određuju način i procedura izmjene imena, kao i razlozi za promjenu imena i jasno se preciziraju rokovi unutar koji je moguće pokrenuti proces izmjene ličnog ili porodičnog imena.
Iako relativno kratki, zakoni o ličnom imenu nisu šturi i pobliže objašnjavaju svaku moguću opciju i situaciju, te nude jednostavna, a korisna rješenja, te su komplementarni sa Zakonom o matičnim knjigama i Porodičnim zakonom iz kojeg izvlače suštinu i detaljnije je opisuju.
Zakon o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine je donio Parlament Federacije Bosne i Hercegovine, a proglašen je na sjednici Predstavničkog doma 23.11.2011. godine, odnosno na sjednici Doma naroda 20.12.2011. godine, te je objavljen u Službenim novinama 16.01.2012. godine, čime je definitivno stupio na snagu, te je u upotrebi do danas. Samom objavom u Služenim novinama van snage se stavlja Zakon o ličnom imenu SR Bosne i Hercegovine donesen 1971. godine, a koji je posljednji put put izmijenjen 1990. godine.
Zakon o ličnom imenu Republike Srpske je usvojen u Narodnoj skupštini Republike Srpske 1993. godine, objavljen u Službenom glasniku 31.12.1993. godine, a izmijenjen 2000. godine. Dana 19.09.2019. godine donesen je u zakonodavnoj proceduri u Narodnoj skupštini Republike Srpske koji objavom u Službenom glasniku stupa na snagu, dok je raniji Zakon stavljen van snage.
Zakon o ličnom imenu Brčko Distrikta usvojen je u zakonodavnoj proceduri u Skupštini Distrikta 07.06.2002. godine, te je stupio na snagu objavom u Službenom glasniku. Skupština Distrikta donosi Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o ličnom imenu 31.10.2005. godine, te je u upotrebi do danas.
2. Komparacija Zakona o ličnom imenu na teritoriji Bosne i Hercegovina
Osnova zakona je ista, a to je Zakon o ličnom imenu Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine, te se odbredbe novih zakona zasnivaju na odredbama tog Zakona. Uvodne odredbe Zakona o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine, Republike Srpske i Brčko Distrikta su iste, a sličnosti između zakona su očite i u stilu pisanja.
2.1. Sličnosti
Prva sličnost između zakona osim uvodnih članova u kojim se spominju razlozi i potreba za donošenjem Zakona o ličnom imenu, je određivanje imena djetetu. Zakoni o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine, Republike Srpske i Brčko Distrikta govore o tome da su roditelji dužni da daju ime djetetu sporazumno, a ukoliko ne postoji sporazum o tome da će odlučiti, odnosno ime će dati nadležni organ starateljstva. Odredba člana 6. stav 4. Zakona o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine2 u kojoj se govori da ukoliko postoji razlog za nemogućnost vršenja roditeljskih dužnosti, lično ime će dati drugi roditelj je upotpunosti ista kao i u članu 4. stav 5. Zakona o ličnom imenu Republike Srpske odnono odredbi člana 3. stav 4. Zakona o ličnom imenu Brčko Distrikta. Sličnost nalazimo i u odredba u Repulici Srpskoj i Brčko Distriktu na osnovu koje ime djetetu daje nadležni organ ukoliko roditelji ne mogu vršiti roditeljsko staranje, nisu živi ili nisu poznati, dok u Federaciji Bosne i Hercegovine ime daje staratelj uz odobrenje nadležnog organa, osim u slučaju kada su roditelji nepoznati, tada ime daje organ starateljstva.
Zakon o ličnom imenu Republike Srpske je jako izričit u pogledu davanja imena usvojeniku, bilo da se radi o potpuno, odnosno nepotpunom usvajanju, dok se u Federaciji Bosne i Hercegovine i Brčko Distriktu koriste odredbe Porodičnih zakona, a Zakoni o ličnom imenu upućuju na korištenje odredbi Porodičnih zakona.
Kod potpunog usvajanja djeteta Zakon o ličnom imenu Republike Srpske navodi: „Lično ime usvojenika, kod potpunog usvojenja, usvojioci određuju sporazumno“3. Tako Porodični zakon Federacije BiH kaže: „Usvojioci sporazumno određuju ime usvojeniku“4, a ista odredba postoji u Porodičnom zakonu Brčko Distrikta u članu 98. stav 1.5 Odredbe Zakona o ličnom imenu Republike Srpske u članu 5. stav 2.6 su podudarne odredbama Porodičnog zakona član 115. stav 2.7 te isto postoji Porodičnom zakonu: „Usvojenik dobija zajedničko prezime usvojitelja. Ako usvojitelji nemaju zajedničko prezime, sporazumno će odrediti prezime usvojenika“8
Kod nepotpunog usvajanja usvojioci sporazumno dodjeljuju ime, a u Zakonu o ličnom imenu Republike Srpske piše: „Usvojenik može dobiti prezime usvojioca, osim ako usvojilac odluči da usvojenik zadrži svoje prezime ili da svom prezimenu doda prezime usvojioca“, dok slične odredbe postoje i u Porodičnom zakonu Federacije u članu 118. stav 2.9 i Porodičnom zakonu Brčko Distrikta član 101. stav 2.10
Što je jako bitno naglasiti je to da i Zakoni o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine, Republike Srpske i Brčko Distrikta, te Porodični zakoni Federacije Bosne i Hercegovine i Brčko Distrikta insistiraju na tome da je potreban pristanak djeteta starije od 10 godina za promjenu imena gdje se vidi uticaj Konvecije o pravima djeteta, a specifizirano člana 7. stav 2.11 da bude upisano u matične knjige, odnosno da mu se dodijeli ime kako bi se moglo razlikovati od drugih, odnosno time dobija identitet kojim se može koristiti u pravnom saobraćaju. Iako je tema promjene imena djeteta u slučaju usvajanja, bilo da se radi o potpunom ili nepotpunom, detaljno obrađena samo u Zakonu o ličnom imenu Republiske Srpske, Zakoni o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine i Brčko Distrikta upućuju na norme i odredbe Porodičnih zakona Federacije Bosne i Hercegovine i Brčko Distrikta, a radi upute na Porodične zakone, isti su uzeti u obzir pri komparaciji Zakona o ličnom imenu na teritoriji Bosne i Hercegovine.
„Po prestanku usvojenja usvojenik može uzeti lično ime koje je imao prije usvojenja što se rješava izjavom kod matičara ili podnošenjem ovjerene pisane izjave matičaru“12, piše u federalnom Zakonu o ličnom imenu, a iste odredbe postoje i u ostalim zakonima. Bitno je naglasiti da je, u slučaju da je usvojenje prestalo prije navršene 18. godine života djeteta, potrebno da roditelji, ukoliko su u mogućnosti da vrše roditeljsko staranje, staratelj ili nadležni organ starateljstva daju izjavu, a dijete je zaštićeno odredbom da ukoliko je starije od 10 godina mora se izjasniti, tačnije potreban je njegov pristanak za usvojenje. „Izjava se daje matičaru koji vodi matičnu knjigu rođenih u koju je upisano rođenje usvojenika ili matičaru nadležnom po mjestu prebivališta roditelja ili staratelja“13, a ukoliko je izjava data matičaru koji je nadležan po prebivalištu, isti je dužan odmah po zaprimanju izjave o određivanju imena djeteta izjavu proslijediti matičaru koji vodi knjige rođenih u koje je dijete upisano, a najkasnije do kraja narednog radnog dana.
Promjena imena je moguća, te Zakon o ličnom imenu Republike Srpske kaže: „Ime i prezime, ili samo ime, ili samo prezime lica može se promijeniti nakon promjene porodičnog, odnosno ličnog statusa (priznavanja očinstva, utvrđivanja, odnosno osporavanja očinstva ili materinstva, usvojenja, zaključivanja ili prestanka braka, promjene pola), ili na lični zahtjev“14, a o istoj stvari govori i Zakon o ličnom imenu u članu 9. stav 1. i stav 2.15 te u Zakonu o ličnom imenu u članu 8. stav 1.16
Jedan od razloga za promjenu imena, u ovom slučaju porodičnog, je sklapanje braka, pa u Zakonu o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine postoji odredba: „Prilikom sklapanja braka bračni partneri mogu se sporazumjeti da za prezime uzmu prezime jednog ili drugog bračnog partnera ili zadrže svako svoje prezime ili svako od njih svom prezimenu doda prezime drugog bračnog partnera ili jedan bračni partner uzme prezime drugog bračnog partnera i tom prezimenu doda svoje prezime“17, a takva odredba postoji i u Zakonu o ličnom imenu Republike Srpske u članu 10. stav 1.18 i Zakonu o ličnom imenu Brčko Distrikta u članu 7. stav 1.19 Izjavu o promjeni porodičnog imena u Federaciji Bosne i Hercegovine se daje matičaru kod kojeg je lice je upisano u matičnu knjigu rođenih ili koji je nadležan po prebivalištu, ali je dužan odmah ili do kraja narednog radnog dana izjavu proslijediti matičaru u kojem je lice upisano u matičnu knjigu rođenih, a u Brčko Distriktu u Odjeljenje za javni registar.
Sličnost između Zakona o ličnom imenu na teritoriji Bosne i Hercegovine postoji u situciji kada se osporava odnosno utvrđuje očinstvo i materinstvo. Djetetu kojem je određeno ime, ali se naknadno ospori ili utvrdi očinstvo odnosno materinstvo, može mu se dodijeli novo ime. Taj postupak odnosno izjava o određivanju imena se daje matičaru koji vodi matične knjige u koje je dijete upisano, eventualno može i matičaru nadležnom po prebivalištu roditelja. Zakoni su i u slučaju ovakvog postupka zaštitili prava djeteta, jer je dužno da se izjasni odnosno da prihvati novo ime.
Jako je bitan i način na koji su Zakoni o ličnom imenu na teritoriji Bosne i Hercegovine riješili situacije kada se neće odobriti promjena imena. Tako Zakon o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine navodi: „Promjena ličnog imena ili samo imena ili samo prezimena neće se odobriti licu protiv kojeg se vodi krivični postupak, ili licu koje je osuđeno za krivično djelo dok kazna nije izvršena, ili dok traju pravne posljedice osude, licu za kojim je raspisana međunarodna potraga, kao ni licu za koje se utvrdi da je zahtjev podnijelo radi izbjegavanja obaveza utvrđenih aktom nadležnih organa“20, a na sličan način ovo pravno pitanje rješava i Zakonu o ličnom imenu Brčko Distrikta član 9.21, ali i Zakon o ličnom imenu Republike Srpske: „Neće se odobriti promjena imena i prezimena, ili samo imena, ili samo prezimena licu: protiv koga se vodi krivični postupak, koje je osuđeno za krivično djelo dok kazna ne bude izvršena i/ili dok traju pravne posljedice osude, koje je upisano u poseban registar lica pravosnažno osuđenih za krivična djela seksualne zloupotrebe i iskorištavanja djece, za kojim je raspisana međunarodna potjernica, za koje se utvrdi da je zahtjev podnijelo radi izbjegavanja zakonom utvrđenih obaveza (izdržavanje, poreske i druge zakonom utvrđene obaveze).“22
„Ime, odnosno prezime može se sastojati od više riječi“23, pa se tako osoba čije je ime ili prezime, odnosno i ime i prezime koja se sastoje od više riječi upisano u matičnu knjigu, mora izjasniti kojim će se imenom koristiti u pravnom saobraćaju. Zakon o ličnom imenu Brčko Distrikta ima sličnu odredbu u članu 11. stav 1.24 kao i Zakon o ličnom imenu Republike Srpske u članu 16. stav 1.25
2.2. Razlike
Početna razlika je u članu 5. stav 1. Zakona o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine26o obaveznosti korištenja imena koje je upisano u matične knjige od strane državljana Federacije Bosne i Hercegovine. Naravno i Zakon o ličnom imenu Republike Srpske navodi: „Građanin je dužan da se koristi svojim ličnim imenom upisanim u matičnu knjigu rođenih.“27, ali se ne spominje državljanstvo Republike Srpske u ovom kontekstu. Jasno je da Zakon o ličnom imenu Brčko Distrikta nema ovakvu odredbu, niti su je zakonodavci Distrikta morali spominjati pošto je Brčko Distrikt odlukom28 iz 2000. godine nastao kao kondominijum/suvlasništvo između entiteta Federacije Bosne i Hercegove i Republike Srpske. Time se građani Brčko Distrikta moraju odlučiti za državljanstvo jednog od dva entiteta, jer ne postoji državljanstvo Brčko Distrikta.
Članu 6. stav 2. Zakona o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine29 i član 4. stav 2. Zakona o ličnom imenu Republike Srpske30 govore o mogućnosti davanja imena djetetu preko punomoćnika što se ne spominje u Zakonu o ličnom imenu Brčko Distrikta. „Organ starateljstva radi zaštite prava i interesa djeteta – dužan je u roku od 15 dana od dana prijema obavijesti od matičara da se roditelji nisu sporazumjeli o ličnom imenu djeteta pokrenuti postupak za određivanje ličnog imena djeteta“31u Federaciji BiH, dok u Republici Srpskoj i Brčko Distriktu ne postoji slična odredba vezana za rokove.
Federalni Zakoni o ličnom imenu, za razliku od zakona u Brčko Distriktu i Republici Srpskoj, poznaje manjinske narode koji žive na teritoriji Federacije Bosne i Hercegovine, pa tako postoji i odredba: „Upis ličnog imena u matičnu knjigu rođenih lica koje pripada nacionalnoj manjini može se izvršiti na jeziku i pismu nacionalne manjine kojoj pripada ukoliko se nije drugačije opredijelilo, odnosno na jeziku ili pismu države čije je državljanstvo imalo prije sticanja državljanstva Bosne i Hercegovine, odnosno državljanstva Federacije“32. Time su osigurana prava nacionalnih manjina zagarantova Ustavom Bosne i Hercegovine u članu 2. stavu 4.33 i Ustavom Federacije Bosne i Hercegovine u članu 2. stav 1. tačka d34 i tačka s35, a na osnovu Evropske povelje o regionalnim ili manjinskih jezicima36, Deklaracije o pravima osoba koje pripadaju nacionalnim ili etničkim, vjerskim i jezičnim manjinama37, te Preporuke parlamentarne skupštine Evropskog savjeta o pravima manjina38.
Zakonu o ličnom imenu Brčko Distrikta reguliše da roditelji daju djetetu ime sporazumno, ali postoji i jasno definisan vremenski rok u kojem roditelji moraju dati djetetu lično ime. Pa tako u Zakonu stoji: „Lica koja su zakonom ovlaštena da određuju lično ime djetetu, dužna su da radi upisa u matičnu knjigu rođenih, prijave nadležnom matičaru lično ime djeteta najkasnije u roku od dva mjeseca od dana rođenja djeteta“39. Tako je dijete zaštićeno od prevelikog odugovlačenja određivanja imena kojim mu se ugoržavaju prava i interesi. Slična odredba ne postoji u Zakonu o ličnom imenu Republike Srpske, međutim u federalnom zakonu postoji, ali tek u slučaju da se roditelji nisu usaglasili koje ime odrediti djetetu, koja glasi: „Organ starateljstva radi zaštite prava i interesa djeteta – dužan je u roku od 15 dana od dana prijema obavijesti od matičara da se roditelji nisu sporazumjeli o ličnom imenu djeteta pokrenuti postupak za određivanje ličnog imena djeteta“40. Upravo to pravi i razliku između Zakona o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine i Brčko Distrikta, jer u federalnom zakonu ne postoji jasno definisan rok za određivanje imena djetetu po rođenju, već samo ukoliko ne postoji saglasnost roditelja.
„Djetetu kome je određeno lično ime može se poslije priznavanja očinstva, utvrđivanja ili osporavanja očinstva ili materinstva do 18. godine odrediti novo lično ime u roku od šest mjeseci od dana priznanja očinstva, odnosno od pravomoćnosti sudske odluke kojom je utvrđeno ili osporeno očinstvo ili materinstvo“41. Ovom odredbom je određen vremenski period u kojem je moguće izmijeniti ličnom ime čime su prava i interesi djeteta zaštićeni. U Republici Srpskoj i Brčko Distriktu su drugačiji rokovi, tačnije rok koji je dat za izmjenu ličnog imena djeteta je 2 godine, pa tako u Zakonu o ličnom imenu Republike Srpske odredba glasi: „Djetetu, kome je određeno lično ime, može se poslije priznavanja očinstva, utvrđivanja, odnosno osporavanja očinstva ili materinstva, odrediti novo lično ime u roku od dvije godine od dana priznavanja očinstva, odnosno pravosnažnosti sudske odluke kojom je utvrđeno, odnosno osporeno očinstvo ili materinstvo, osim ako je drugačije određeno ovim zakonom“42, a u Zakonu o ličnom imenu Brčko Distrikta u članu 4. stav 1.43 postoji istoimena odredba. Dužim rokom je tako omogućeno licima kojima je utvrđeno očinstvo ili materinstvo da se usaglase sa postojećim biološkim roditeljima oko dodjeljivanja imena djetetu, te na taj način učestvuju u životu djeteta, čija prava i interesi pritom nisu ugrožena.
Lica su dužna dati matičaru, koji vodi matičnu knjigu rođenih u koje je upisano lice koje daje izjave o izmjeni ličnom imena, izjavu o određivanju imena djetetu, izjavu o uzimanju prezimena kojim se lice koristilo prije stupanja u brak, izjavu o uzimanju imena u slučaju pravosnažnosti rješenja o prestanku usvojenja. Ukoliko se daju izjave matičaru koji je nadležan po prebivalištu lica, isti je dužan to proslijediti matičaru koji vodi matičnu knjigu rođenih u koje je lice upisano. U Federaciji Bosne i Hercegovine tako postoji rok od 3 dana za proslijeđivanje takve izjave matičaru koji vodi matičnu knjigu rođenih, u Republici Srpskoj se mora odmah proslijediti, a najkasnije do kraja narednog radnog dana, dok Brčko Distrikt nema sličnih odredbi.
„Izjava o uzimanju prezimena podnosi se u roku od šest mjeseci od prestanka braka matičaru koji vodi matičnu knjigu rođenih u koju je upisano rođenje lica iz stava 1. ovog člana ili matičaru nadležnom prema mjestu prebivališta tog lica“44. Ovom odredbom je riješeno pitanje vraćanja porodičnog prezimena koje je lice koristilo prije stupanja u brak. Vremenski je ograničen rok, stoga ukoliko lice ne pokrene postupak vraćanja prezimena, ostaje mu prezime za koje je lice dalo izjavu o uzimanju prezimena, a steklo prilikom stupanja u brak. Postoji razlika u rokovima između entiteta, pa tako u Zakonu o ličnom imenu Republike Srpske odredba glasi: „Bračni supružnik koji je prilikom zaključenja braka promijenio prezime može, izjavom, nakon prestanka braka vratiti prezime koje je imao prije zaključenja braka, u roku od godinu dana od dana prestanka braka“45, a ne postoji vremenski ograničen rok za pokretanje postupka vraćanja prezimena. Donošenjem Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o ličnom imenu je promijenjena odredba Zakona o ličnom imenu iz člana 7. stav 2, te glasi: „Supružnik koji je prilikom zaključenja braka promijenio prezime, u slučaju prestanka braka, može izjavom datom kod matičara, koji vodi matičnu knjigu rođenih, vratiti prezime koje je imao prije zaključenja braka“46.
„Nakon promjene pola lice može promijeniti ime i prezime, ili samo ime, ili samo prezime“47, je avangardi potez zakonodavaca u Republici Srpskoj, te se time sprečava segregacija ili ugnjetavanje lica na osnovu pola. Zakon o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine promjenu pola spominje tek kao jednu od mogućnosti tj. razloga za promjenu ličnog statusa u članu 9. stav 148, dok se u Zakonu o ličnom imenu Brčko Distrikta isto uopšte ne spominje kao mogućnost i razlog za izmjenu ličnog imena.
Jako bitna razlika između zakona jeste upravo u činjenici ko odlučuje po pitanju zathjeva. U Federaciji Bosne i Hercegovini za zahtjeve promjene imena su zadužena su kantonalna ministarstva unutrašnjih poslova, pa tako u Zakonu piše: „O zahtjevu za promjenu ličnog imena rješava kantonalno ministarstvo unutrašnjih poslova prema mjestu prebivališta podnosioca zahtjeva“49, dok upravni i inspekcijski nadzor nad provođenjem zakona vrši Federalno ministarstvo pravde. U Republici Srpskoj o tome odlučuje jedinica lokalne samouprave, pa tako u Zakonu kaže: „O zahtjevu za promjenu ličnog imena odlučuje rješenjem nadležni organ jedinice lokalne samouprave, na čijem području podnosilac zahtjeva ima prebivalište“50, dok upravni i inspekcijski nadzor nad sprovođenjem zakona vrši Ministarstvo uprave i lokalne samouprave. U Brčko Distriktu rješenja o zahtjevima donosi Odjeljenje za javni registar, a o žalbama na rješenje odlučuje Apelaciona komisija Distrikta.
Postoje velike razlike između Zakona o ličnom imenu na teritoriji Bosne i Hercegovine, ne samo u veličini kazne u slučaju kršenja zakona, već i razradi ove materije u zakonima. Zakon o ličnom imenu Brčko Distrikta ima samo jednu kratku odredbu kojom je razrađen tema kazni. Tako Zakon određuje: „Novčanom kaznom od 200 KM kaznit će se za prekršaj lice koje u zakonskom roku ne prijavi lično ime djeteta, a koje je po zakonu dužno to učiniti, a novčanom kaznom od 500 KM kazni će se lice koje u pravnom saobraćaju koristi lično ime na koje nema pravo po odredbama ovog zakona“51. Tu nailazimo na veliku razliku, jer u Federaciji Bosne i Hercegovine nema odredbe kojom će se kazniti lice koje ne prijavi u zakonskom roku lično ime djeteta a ni u Republici Srpskoj ne postoji slična odredba. Kaznit će se matičar ili odgovorno lice organa starateljstva sa kaznom od 500 KM do 1.500 KM ukoliko se ne upiše ime na jednom od službenih jezika i pisama Federacije, odnosno ukoliko postoji zahtjev građanina koji pripada nacionalnoj manjini na jeziku i pismu te manjine, te je obuhvaćena odredba: „Upis ličnog imena u matičnu knjigu rođenih lica koje pripada nacionalnoj manjini može se izvršiti na jeziku i pismu nacionalne manjine kojoj pripada ukoliko se nije drugačije opredijelilo, odnosno na jeziku ili pismu države čije je državljanstvo imalo prije sticanja državljanstva Bosne i Hercegovine, odnosno državljanstva Federacije“52, te su zaštićena prava i interesi biološke i usvojene djece starije od 10 godina koja moraju dati pristanak na novo ime koje se bez pristanka ne može upisati u matičnu knjigu. Republika Srpska je na isti način zaštitila prava i interese biološke i usvojene djece. Razlika je u tome da se nacionalne manjine ne spominju, pa tako ni njihovo pravo da se imena djeci daju na jeziku i pismu te manjine. Postoji i razilka u rasponu između kazni, tako da se u Republici Srpskoj mogu kazniti matičar ili odgovorno lice organa jedinice uprave i lokalne samouprave sa kaznom od 1.000 KM do 1.500 KM.
Još jedna je razlika u kažnjavanju lica koja prekrše zakone koristeći se u pravnom saobraćaju imenom pod kojim nije upisano u matične knjge. Tako, kao što je gore navedeno, u Brčko Distriktu kazna iznosi 500 KM, u Republici Srpskoj od 1.000 KM do 1.500 KM, dok u Federaciji Bosne i Hercegovine kazna za takav počinjeni prekršaj iznosi od 500 KM do 1.500 KM.
3. Preporuke za izmjenu
Prva preporuka za izmjenu je da se u Zakonu o ličnom imenu Republike Srpske i Zakonu o ličnom imenu Brčko Distrikta inkorporira odredba ili odredbe kojim bi se omogućilo da pripadnici manjinskih naroda upišu svoja imena na jeziku i pismu tog manjinskog naroda. Bosna i Hercegovina je potpisnik više međunarodnih ugovora kao što su Evropska povelja o regionalnim ili manjinskih jezicima i Deklaracija o pravima osoba koje pripadaju nacionalnim ili etničkim, vjerskim i jezičnim manjinama, kojim se garantuju prava na korišenje regionalnih i manjinskih jezika. Iste ugovore je Bosne i Hercegovina ratifikovala, čime se obavezala da će ih poštovati i izvšavati, jer je postala pravno vezana.
Odredbe tih ugovora su inkorporirane u Ustavu Bosne i Hercegovine, pa su ustavi entiteta i statut Brčko Distrikta, te zakoni entiteta, kantona i distrikta dužni biti u skladu sa tim međunarodnim ugovorima.
Zakon o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine ima odredbe kojima se štiti pravo na korištenje jezika i pisma manjine kojoj lice pripada pri upisu imena, te zaštitu od diskriminacije i zaštitu lica ukoliko ne bude upisano ime na jeziku i pismu manjine kojoj pripada.
Zakonodavci u Republici Srpskoj bi trebali donijeti odredbe u Zakon o ličnom imenu kojim bi se omogućilo pravo pripadnika manjinskih naroda u pogledu upisa imena na jeziku i pismu kojim se koristi taj narod, te zaštiti ih od svake diskriminacije. Osnov za to postoji samim odredbama Ustava Bosne i Hercegovine kojim se osiguravaju prava manjinskih naroda, među kojima je i pravo na korištenje jezika i pisma kojim se koristi taj narod. Osim što svi zakoni moraju biti u skladu sa Ustavom Bosne i Hercegovine, i u Ustavu Republike Srpske postoji odredba kojom se štite prava etničkih manjina od diskriminacije.
Slična je situacija u Brčko Distriktu gdje bi zakonodavci trebali donijeti odredbe u Zakonu o ličnom imenu kojim bi omogućila prava pripadnika nacionalnim manjinama na slobodno korištenje jezika i pisma kojim se ti narodi koriste, jer bi to bilo potpuno u skladu sa Statutom Brčko Distriktra član 13. stav 1.53 i u skladu sa Ustavom Bosne i Hercegovine. Tim odredbama bi trebalo riješiti i pitanje upisa djece, ali i odraslih osoba, u matične knjige rođenih na jeziku i pismu nacionalne manjine kojoj ta lica pripadaju.
Na taj način bi se približili euroatlanskim integracijama i sistemski približili Evropi, osim što joj geografski pripadamo, u kojoj se vodi jako puno pažnje na to da pripadnici svih naroda, pored onih većinskih, tako i manjinskih, imaju potpuna prava i slobode zagarantovane u gore navedenim međunarodnim ugovorima.
Druga preporuka je vezana za kažnjavanje. U Brčko Distriktu će se kazniti lice sa 200 KM ukoliko u zakonskom roku ne prijavi lično ime djeteta. Zakonodavci u Federaciji Bosne i Hercegovine i Republici Srpskoji bi trebali donijeti odredbe u Zakonima o ličnom imenu kojim bi se odredila kazna za svako lice, bilo to roditelj ili matičar, ukoliko se ne prijavi, odnosno ne upiše lično ime djeta u zakonski određenom roku.
Zakonski bi se moralo odrediti veća novčana kazna u Federaciji Bosne i Hercegovine i Republike Srpske za odgovorno lice u slučaju da se upiše lično ime djeteta starijeg od 10 godina koje nije dalo svoju saglasnost za izmjenu imena. A u Brčko Distriktu treba donijeti odredbu kojom bi se kažnjavala odgovorna osoba u slučaju upisa ličnog imena djeteta starije od 10 godina koje nije dalo svoju saglasnost.
Što se tiče situacije u kojoj se lice u pravnom saobraćaju koristi imenom pod kojim nije upisano, postoji razlika u visini kazne, ali tu je problem što krivično zakonodavstvo ne poznaje pojam krađe identiteta ili korištenja imena pod kojim nije upisano, a iz takvih situacija mogu proizaći izvršena krivična djela. Zakonodavci, da bi izmijenili tu odredbe u Zakonima o ličnom imenu, bi prvo morali dodati te institute u Krivične zakone. Što se tiče visina kazni, Brčko Distrikt bi morao povećati kaznu, te je približiti visini kazne u Republici Srpskoj, a i Federacija Bosne i Hercegovine bi trebala slično postupiti.
4. Zaključak
Lično ime je jako bitno, osim što predstavlja jednu od osnovnih prava svakog građanina Bosne i Hercegovine osiguranih međunarodnim ugovorima, te Ustavima Bosne i Hercegovine i entiteta, bitno je jer se sa njim identifikuju i razlikuju lica, te se koristi u pravnom saobraćaju.
U vrijeme pisanja rada čitao sam i slične zakone država u okruženju, te sam došao do zaključka da je Bosna i Hercegovina, tačnije njene administrativne jedinice svojim zakonima, mnogo bolje razradile i obradile sve pojedinosti i situacije od samih razloga davanja ličnog imena do postupka davanja odnosno promjene samog ličnog imena, što je jako ohrabrujuće, posebno u slučaju Federacije Bosne i Hercegovine u kojoj je omogućeno nacionalnim manjinama da upišu lična imena na jezicima i pismima kojim se koriste. To je jedan avagardan potez.
Postupci promjene imena, nebitno koja je situacija u pitanju, koji su obrađeni u ovim zakonima, su jako jednostavni, stoga lica neće imati problema pri promjeni imena.
Zakoni o ličnom imenu na teritoriji Bosne i Hercegovine osim što imaju nekoliko mana koje sam naveo u preporuci za izmjenu, kao i šta bi tačno trebalo dodati, su jako progresivni, omogućeno je brzo rješavanja postupaka vezanih za promjenu ličnog imena, te su obrađene sve moguće situacije, a jedno od najbitnijih stvari je sama zaštita prava djece o kojima se vodila velika briga.
-----------------
Autor je diplomirani pravnik sa položenim pravosudnim ispitom. Pripravnički staž je odradio u Kantonalnom tužilaštvu Kantona Sarajevo, radio je kao saradnik Fondacije Centar za javno pravo, te kao stručni saradnik u Tužilaštvu Bosne i Hercegovine.
„Ako jedan roditelj nije živ ili je spriječen vršiti roditeljsko staranje ili je nepoznat ili je nepoznatog boravišta, lično ime djetetu određuje samostalno drugi roditelj.“
Čl. 5 st. 1. Zakon o ličnom imenu RS
Čl. 115 st. 1. Porodični zakon FBiH
„Usvojitelji sporazumno određuju ime usvojeniku.“
„Usvojenik može dobiti zajedničko prezime usvojioca, a ako usvojioci nemaju zajedničko prezime, sporazumno će odrediti prezime usvojenika.“
„Usvojenik dobiva zajedničko prezime usvojioca. Ako usvojioci nemaju zajedničko prezime, sporazumno će odrediti prezime usvojenika.“
Čl. 98. st. 2. Porodični zakon BD
„Usvojenik dobiva prezime usvojioca, osim ako usvojilac odluči da usvojenik zadrži svoje prezime ili da svom prezimenu doda prezime usvojioca.“
„Usvojenik dobija prezime usvojitelja, osim ako usvojitelj odluci da usvojenik zadrži svoje prezime ili da svom prezimenu doda prezime usvojitelja.“
„Odmah nakon rođenja dijete mora biti upisano u matične knjige te mu se mora jamčiti pravo na ime, pravo na državljanstvo i, koliko je to moguće, pravo da zna za svoje roditelje i da uživa njihovu skrb.“
Čl. 8. st. 1. Zakon o ličnom imenu FBiH
Čl. 9 st. 5. Zakon o ličnom imenu RS
Čl. 7. Zakon o ličnom imenu RS
„Svako lice ima pravo da promijeni lično ime, odnosno samo ime ili samo prezime osim u slučajevima za koje je drugačije određeno ovim zakonom. Lice može promijeniti lično ime ili samo ime ili samo prezime nakon promjene porodičnog ili ličnog statusa (usvojenje, priznanje i utvrđivanje očinstva ili materinstva, sklapanje braka, prestanak braka – razvod ili poništenje braka, smrt bračnog partnera ili proglašenje bračnog partnera umrlim, promjena spola) ili na lični zahtjev.“
„Stanovnik Distrikta ima pravo da promijeni li no ime, odnosno samo ime ili samo prezime.“
Čl. 11. Zakona o ličnom imenu FBiH
„Prilikom zaključenja braka, bračni supružnici mogu se sporazumjeti da za prezime uzmu prezime jednog ili drugog bračnog supružnika, ili da svaki bračni supružnik zadrži svoje prezime, ili da svaki od njih svom prezimenu doda prezime svog bračnog supružnika, ili da jedan bračni supružnik uzme prezime drugog bračnog supružnika i tom prezimenu doda svoje prezime.“
„Supružnici se mogu, prilikom zaključenja braka, sporazumiti da za prezime uzmu prezime jednog ili drugog supru nika, ili da svaki zadrži svoje prezime, ili da svaki od njih svom prezimenu doda prezime drugog supru nika, ili da jedan uzme prezime drugog supružnika i tom prezimenu doda svoje prezime.“
Čl. 16. st. 1 Zakona o ličnom imenu FBiH
„Neće se odobriti promjena ličnog imena ili samo imena ili samo prezimena licu protiv koga se vodi krivični postupak za krivi no djelo za koje se goni po službenoj dužnosti ili licu koje je osuđeno za takvo krivi no djelo dok kazna nije izvršena, kao ni licu za koje se utvrdi da je zahtjev podnijelo radi izbjegavanja zakonom utvrđenih obaveza.“
Čl. 14. st. 1. Zakona o ličnom imenu RS
Čl. 4. st. 2. Zakona o ličnom imenu FBiH
„Ako se lično ime sastoji od više riječi, u dispozitivu rješenja će se navesti kojim ličnim imenom će se podnosilac zahtjeva služiti u pravnom saobraćaju.“
„Ako se lično ime sastoji od više riječi, u dispozitivu rješenja o promjeni ličnog imena navodi se lično ime kojim će se lice služiti u pravnom saobraćaju.“
„Državljanin Bosne i Hercegovine, odnosno Federacije obavezan je u pravnom saobraćaju služiti se ličnim imenom koje je upisano u matičnu knjigu rođenih.“
Član 2. stav 3. Zakon o ličnom imenu RS
Odluka Visokog Predstavnika o uspostavi Brčko Distrikta Bosne i Hercegovine, 8.3.2000. godine, http://www.ohr.int/ohr_archive/odluka-v ... rcegovine/
Lično ime djeteta može se odrediti i putem punomoćnika.
„Lično ime djeteta može se odrediti i putem punomoćnika, uz punomoć sačinjenu u pisanoj formi.“
Čl. 6. st. 5. Zakona o ličnom imenu FBiH
Čl. 3. st. 3. Zakona o ličnom imenu FBiH
„Uživanje prava i sloboda, predviđenih u ovom članu ili u međunarodnim sporazumima navedenim u Aneksu I ovog Ustava, osigurano je svim licima u Bosni i Hercegovini bez diskriminacije po bilo kojem osnovu kao što je pol, rasa, boja, jezik, vjera, političko i drugo mišljenje, nacionalno ili socijalno porijeklo, povezanost sa nacionalnom manjinom, imovina, rođenje ili drugi status.“
„Zabranu svake diskriminacije zasnovane na rasi, boji kože, polu, jeziku, religiji ili vjerovanju, političkim ili drugim uvjerenjima, nacionalnom i socijalnom porijeklu“
„Zaštitu manjina i potencijalno ugroženih grupa“
Usvojena u Savjetu Evrope 5.11.1992. godine, Bosna i Hercegovina je i potpisala i ratifikovala
Usvojena na Općoj skupštini Ujedinjenin naroda 18.12.1992. godine
Usvojena 13.10.1999. godine, Bosna i Hercegovna je potpisala i ratifikovala
Čl. 3. st. 7. Zakon o ličnom imenu BD
Čl. 6. st. 5. Zakon o ličnom imenu FBiH
Čl. 10. st. 1. Zakona o ličnom imenu FBiH
Čl. 8. st. 1. Zakona o ličnom imenu RS
„Djetetu kome je određeno lično ime može se, poslije priznavanja očinstva, utvrđivanja ili osporavanja očinstva ili materinstva, odrediti novo lično ime u roku od dvije godine od dana priznavanja očinstva, odnosno od pravosnažnosti sudske odluke kojom je utvrđeno ili osporeno očinstvo ili materinstvo.“
Čl. 12. st. 2. Zakon o ličnom imenu FBiH
Čl. 10. st. 2. Zakon o ličnom imenu RS
Čl. 5. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o ličnom imenu BD
Čl. 11. st. 1. Zakona o ličnom imenu RS
„Lice može promijeniti lično ime ili samo ime ili samo prezime nakon promjene porodičnog ili ličnog statusa (usvojenje, priznanje i utvrđivanje očinstva ili materinstva, sklapanje braka, prestanak braka – razvod ili poništenje braka, smrt bračnog partnera ili proglašenje bračnog partnera umrlim, promjena spola) ili na lični zahtjev.“
Čl. 15. st. 1. Zakon o ličnom imenu FBiH
Čl. 15. st. 1. Zakon o ličnom imenu RS
Čl. 13. Zakon o ličnom imenu BD
Fn 32, str. 6
„Svako ima pravo da uživa sva prava i slobode garantovane Ustavom i zakonima Bosne i Hercegovine, ovim statutom i zakonima Distrikta, bez diskriminacije po bilo kojoj osnovi, uključujući diskriminaciju po osnovu spola, rase, seksualnog opredjeljenja, boje kože, jezika, vjeroispovijesti, nacionalnog ili socijalnog porijekla, političkog ili drugog mišljenja, pripadnosti nacionalnoj manjini, imovinskog stanja, rođenja ili drugog statusa. Posebno, svako ima pravo pristupa svim javnim institucijama i objektima u Distriktu; pravo da se slobodno kreće i određuje svoje mjesto prebivališta, poslovanja ili rada na cijeloj teritoriji Distrikta; pravo da kupuje i prodaje pokretnu i nepokretnu imovinu u skladu sa zakonom.“
Autor: Hasanović Benjamin, dipl pravnik - preuzeto sa legalist.ba
Sadržaj:
Uvod
Komparacija odredbi Zakona o ličnom imenu
2.1. Sličnost između Zakona o ličnom imenu na teritoriji Bosne i Hercegovine
2.2. Razlike između Zakona o ličnom imenu na teritoriji Bosne i Hercegovine
Preporuke za izmjenu
Zaključak
1. Uvod
Odredbama Zakona o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine, Republike Srpske i Brčko Distrikta detaljnije i jasnije se određuju način i procedura izmjene imena, kao i razlozi za promjenu imena i jasno se preciziraju rokovi unutar koji je moguće pokrenuti proces izmjene ličnog ili porodičnog imena.
Iako relativno kratki, zakoni o ličnom imenu nisu šturi i pobliže objašnjavaju svaku moguću opciju i situaciju, te nude jednostavna, a korisna rješenja, te su komplementarni sa Zakonom o matičnim knjigama i Porodičnim zakonom iz kojeg izvlače suštinu i detaljnije je opisuju.
Zakon o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine je donio Parlament Federacije Bosne i Hercegovine, a proglašen je na sjednici Predstavničkog doma 23.11.2011. godine, odnosno na sjednici Doma naroda 20.12.2011. godine, te je objavljen u Službenim novinama 16.01.2012. godine, čime je definitivno stupio na snagu, te je u upotrebi do danas. Samom objavom u Služenim novinama van snage se stavlja Zakon o ličnom imenu SR Bosne i Hercegovine donesen 1971. godine, a koji je posljednji put put izmijenjen 1990. godine.
Zakon o ličnom imenu Republike Srpske je usvojen u Narodnoj skupštini Republike Srpske 1993. godine, objavljen u Službenom glasniku 31.12.1993. godine, a izmijenjen 2000. godine. Dana 19.09.2019. godine donesen je u zakonodavnoj proceduri u Narodnoj skupštini Republike Srpske koji objavom u Službenom glasniku stupa na snagu, dok je raniji Zakon stavljen van snage.
Zakon o ličnom imenu Brčko Distrikta usvojen je u zakonodavnoj proceduri u Skupštini Distrikta 07.06.2002. godine, te je stupio na snagu objavom u Službenom glasniku. Skupština Distrikta donosi Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o ličnom imenu 31.10.2005. godine, te je u upotrebi do danas.
2. Komparacija Zakona o ličnom imenu na teritoriji Bosne i Hercegovina
Osnova zakona je ista, a to je Zakon o ličnom imenu Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine, te se odbredbe novih zakona zasnivaju na odredbama tog Zakona. Uvodne odredbe Zakona o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine, Republike Srpske i Brčko Distrikta su iste, a sličnosti između zakona su očite i u stilu pisanja.
2.1. Sličnosti
Prva sličnost između zakona osim uvodnih članova u kojim se spominju razlozi i potreba za donošenjem Zakona o ličnom imenu, je određivanje imena djetetu. Zakoni o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine, Republike Srpske i Brčko Distrikta govore o tome da su roditelji dužni da daju ime djetetu sporazumno, a ukoliko ne postoji sporazum o tome da će odlučiti, odnosno ime će dati nadležni organ starateljstva. Odredba člana 6. stav 4. Zakona o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine2 u kojoj se govori da ukoliko postoji razlog za nemogućnost vršenja roditeljskih dužnosti, lično ime će dati drugi roditelj je upotpunosti ista kao i u članu 4. stav 5. Zakona o ličnom imenu Republike Srpske odnono odredbi člana 3. stav 4. Zakona o ličnom imenu Brčko Distrikta. Sličnost nalazimo i u odredba u Repulici Srpskoj i Brčko Distriktu na osnovu koje ime djetetu daje nadležni organ ukoliko roditelji ne mogu vršiti roditeljsko staranje, nisu živi ili nisu poznati, dok u Federaciji Bosne i Hercegovine ime daje staratelj uz odobrenje nadležnog organa, osim u slučaju kada su roditelji nepoznati, tada ime daje organ starateljstva.
Zakon o ličnom imenu Republike Srpske je jako izričit u pogledu davanja imena usvojeniku, bilo da se radi o potpuno, odnosno nepotpunom usvajanju, dok se u Federaciji Bosne i Hercegovine i Brčko Distriktu koriste odredbe Porodičnih zakona, a Zakoni o ličnom imenu upućuju na korištenje odredbi Porodičnih zakona.
Kod potpunog usvajanja djeteta Zakon o ličnom imenu Republike Srpske navodi: „Lično ime usvojenika, kod potpunog usvojenja, usvojioci određuju sporazumno“3. Tako Porodični zakon Federacije BiH kaže: „Usvojioci sporazumno određuju ime usvojeniku“4, a ista odredba postoji u Porodičnom zakonu Brčko Distrikta u članu 98. stav 1.5 Odredbe Zakona o ličnom imenu Republike Srpske u članu 5. stav 2.6 su podudarne odredbama Porodičnog zakona član 115. stav 2.7 te isto postoji Porodičnom zakonu: „Usvojenik dobija zajedničko prezime usvojitelja. Ako usvojitelji nemaju zajedničko prezime, sporazumno će odrediti prezime usvojenika“8
Kod nepotpunog usvajanja usvojioci sporazumno dodjeljuju ime, a u Zakonu o ličnom imenu Republike Srpske piše: „Usvojenik može dobiti prezime usvojioca, osim ako usvojilac odluči da usvojenik zadrži svoje prezime ili da svom prezimenu doda prezime usvojioca“, dok slične odredbe postoje i u Porodičnom zakonu Federacije u članu 118. stav 2.9 i Porodičnom zakonu Brčko Distrikta član 101. stav 2.10
Što je jako bitno naglasiti je to da i Zakoni o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine, Republike Srpske i Brčko Distrikta, te Porodični zakoni Federacije Bosne i Hercegovine i Brčko Distrikta insistiraju na tome da je potreban pristanak djeteta starije od 10 godina za promjenu imena gdje se vidi uticaj Konvecije o pravima djeteta, a specifizirano člana 7. stav 2.11 da bude upisano u matične knjige, odnosno da mu se dodijeli ime kako bi se moglo razlikovati od drugih, odnosno time dobija identitet kojim se može koristiti u pravnom saobraćaju. Iako je tema promjene imena djeteta u slučaju usvajanja, bilo da se radi o potpunom ili nepotpunom, detaljno obrađena samo u Zakonu o ličnom imenu Republiske Srpske, Zakoni o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine i Brčko Distrikta upućuju na norme i odredbe Porodičnih zakona Federacije Bosne i Hercegovine i Brčko Distrikta, a radi upute na Porodične zakone, isti su uzeti u obzir pri komparaciji Zakona o ličnom imenu na teritoriji Bosne i Hercegovine.
„Po prestanku usvojenja usvojenik može uzeti lično ime koje je imao prije usvojenja što se rješava izjavom kod matičara ili podnošenjem ovjerene pisane izjave matičaru“12, piše u federalnom Zakonu o ličnom imenu, a iste odredbe postoje i u ostalim zakonima. Bitno je naglasiti da je, u slučaju da je usvojenje prestalo prije navršene 18. godine života djeteta, potrebno da roditelji, ukoliko su u mogućnosti da vrše roditeljsko staranje, staratelj ili nadležni organ starateljstva daju izjavu, a dijete je zaštićeno odredbom da ukoliko je starije od 10 godina mora se izjasniti, tačnije potreban je njegov pristanak za usvojenje. „Izjava se daje matičaru koji vodi matičnu knjigu rođenih u koju je upisano rođenje usvojenika ili matičaru nadležnom po mjestu prebivališta roditelja ili staratelja“13, a ukoliko je izjava data matičaru koji je nadležan po prebivalištu, isti je dužan odmah po zaprimanju izjave o određivanju imena djeteta izjavu proslijediti matičaru koji vodi knjige rođenih u koje je dijete upisano, a najkasnije do kraja narednog radnog dana.
Promjena imena je moguća, te Zakon o ličnom imenu Republike Srpske kaže: „Ime i prezime, ili samo ime, ili samo prezime lica može se promijeniti nakon promjene porodičnog, odnosno ličnog statusa (priznavanja očinstva, utvrđivanja, odnosno osporavanja očinstva ili materinstva, usvojenja, zaključivanja ili prestanka braka, promjene pola), ili na lični zahtjev“14, a o istoj stvari govori i Zakon o ličnom imenu u članu 9. stav 1. i stav 2.15 te u Zakonu o ličnom imenu u članu 8. stav 1.16
Jedan od razloga za promjenu imena, u ovom slučaju porodičnog, je sklapanje braka, pa u Zakonu o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine postoji odredba: „Prilikom sklapanja braka bračni partneri mogu se sporazumjeti da za prezime uzmu prezime jednog ili drugog bračnog partnera ili zadrže svako svoje prezime ili svako od njih svom prezimenu doda prezime drugog bračnog partnera ili jedan bračni partner uzme prezime drugog bračnog partnera i tom prezimenu doda svoje prezime“17, a takva odredba postoji i u Zakonu o ličnom imenu Republike Srpske u članu 10. stav 1.18 i Zakonu o ličnom imenu Brčko Distrikta u članu 7. stav 1.19 Izjavu o promjeni porodičnog imena u Federaciji Bosne i Hercegovine se daje matičaru kod kojeg je lice je upisano u matičnu knjigu rođenih ili koji je nadležan po prebivalištu, ali je dužan odmah ili do kraja narednog radnog dana izjavu proslijediti matičaru u kojem je lice upisano u matičnu knjigu rođenih, a u Brčko Distriktu u Odjeljenje za javni registar.
Sličnost između Zakona o ličnom imenu na teritoriji Bosne i Hercegovine postoji u situciji kada se osporava odnosno utvrđuje očinstvo i materinstvo. Djetetu kojem je određeno ime, ali se naknadno ospori ili utvrdi očinstvo odnosno materinstvo, može mu se dodijeli novo ime. Taj postupak odnosno izjava o određivanju imena se daje matičaru koji vodi matične knjige u koje je dijete upisano, eventualno može i matičaru nadležnom po prebivalištu roditelja. Zakoni su i u slučaju ovakvog postupka zaštitili prava djeteta, jer je dužno da se izjasni odnosno da prihvati novo ime.
Jako je bitan i način na koji su Zakoni o ličnom imenu na teritoriji Bosne i Hercegovine riješili situacije kada se neće odobriti promjena imena. Tako Zakon o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine navodi: „Promjena ličnog imena ili samo imena ili samo prezimena neće se odobriti licu protiv kojeg se vodi krivični postupak, ili licu koje je osuđeno za krivično djelo dok kazna nije izvršena, ili dok traju pravne posljedice osude, licu za kojim je raspisana međunarodna potraga, kao ni licu za koje se utvrdi da je zahtjev podnijelo radi izbjegavanja obaveza utvrđenih aktom nadležnih organa“20, a na sličan način ovo pravno pitanje rješava i Zakonu o ličnom imenu Brčko Distrikta član 9.21, ali i Zakon o ličnom imenu Republike Srpske: „Neće se odobriti promjena imena i prezimena, ili samo imena, ili samo prezimena licu: protiv koga se vodi krivični postupak, koje je osuđeno za krivično djelo dok kazna ne bude izvršena i/ili dok traju pravne posljedice osude, koje je upisano u poseban registar lica pravosnažno osuđenih za krivična djela seksualne zloupotrebe i iskorištavanja djece, za kojim je raspisana međunarodna potjernica, za koje se utvrdi da je zahtjev podnijelo radi izbjegavanja zakonom utvrđenih obaveza (izdržavanje, poreske i druge zakonom utvrđene obaveze).“22
„Ime, odnosno prezime može se sastojati od više riječi“23, pa se tako osoba čije je ime ili prezime, odnosno i ime i prezime koja se sastoje od više riječi upisano u matičnu knjigu, mora izjasniti kojim će se imenom koristiti u pravnom saobraćaju. Zakon o ličnom imenu Brčko Distrikta ima sličnu odredbu u članu 11. stav 1.24 kao i Zakon o ličnom imenu Republike Srpske u članu 16. stav 1.25
2.2. Razlike
Početna razlika je u članu 5. stav 1. Zakona o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine26o obaveznosti korištenja imena koje je upisano u matične knjige od strane državljana Federacije Bosne i Hercegovine. Naravno i Zakon o ličnom imenu Republike Srpske navodi: „Građanin je dužan da se koristi svojim ličnim imenom upisanim u matičnu knjigu rođenih.“27, ali se ne spominje državljanstvo Republike Srpske u ovom kontekstu. Jasno je da Zakon o ličnom imenu Brčko Distrikta nema ovakvu odredbu, niti su je zakonodavci Distrikta morali spominjati pošto je Brčko Distrikt odlukom28 iz 2000. godine nastao kao kondominijum/suvlasništvo između entiteta Federacije Bosne i Hercegove i Republike Srpske. Time se građani Brčko Distrikta moraju odlučiti za državljanstvo jednog od dva entiteta, jer ne postoji državljanstvo Brčko Distrikta.
Članu 6. stav 2. Zakona o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine29 i član 4. stav 2. Zakona o ličnom imenu Republike Srpske30 govore o mogućnosti davanja imena djetetu preko punomoćnika što se ne spominje u Zakonu o ličnom imenu Brčko Distrikta. „Organ starateljstva radi zaštite prava i interesa djeteta – dužan je u roku od 15 dana od dana prijema obavijesti od matičara da se roditelji nisu sporazumjeli o ličnom imenu djeteta pokrenuti postupak za određivanje ličnog imena djeteta“31u Federaciji BiH, dok u Republici Srpskoj i Brčko Distriktu ne postoji slična odredba vezana za rokove.
Federalni Zakoni o ličnom imenu, za razliku od zakona u Brčko Distriktu i Republici Srpskoj, poznaje manjinske narode koji žive na teritoriji Federacije Bosne i Hercegovine, pa tako postoji i odredba: „Upis ličnog imena u matičnu knjigu rođenih lica koje pripada nacionalnoj manjini može se izvršiti na jeziku i pismu nacionalne manjine kojoj pripada ukoliko se nije drugačije opredijelilo, odnosno na jeziku ili pismu države čije je državljanstvo imalo prije sticanja državljanstva Bosne i Hercegovine, odnosno državljanstva Federacije“32. Time su osigurana prava nacionalnih manjina zagarantova Ustavom Bosne i Hercegovine u članu 2. stavu 4.33 i Ustavom Federacije Bosne i Hercegovine u članu 2. stav 1. tačka d34 i tačka s35, a na osnovu Evropske povelje o regionalnim ili manjinskih jezicima36, Deklaracije o pravima osoba koje pripadaju nacionalnim ili etničkim, vjerskim i jezičnim manjinama37, te Preporuke parlamentarne skupštine Evropskog savjeta o pravima manjina38.
Zakonu o ličnom imenu Brčko Distrikta reguliše da roditelji daju djetetu ime sporazumno, ali postoji i jasno definisan vremenski rok u kojem roditelji moraju dati djetetu lično ime. Pa tako u Zakonu stoji: „Lica koja su zakonom ovlaštena da određuju lično ime djetetu, dužna su da radi upisa u matičnu knjigu rođenih, prijave nadležnom matičaru lično ime djeteta najkasnije u roku od dva mjeseca od dana rođenja djeteta“39. Tako je dijete zaštićeno od prevelikog odugovlačenja određivanja imena kojim mu se ugoržavaju prava i interesi. Slična odredba ne postoji u Zakonu o ličnom imenu Republike Srpske, međutim u federalnom zakonu postoji, ali tek u slučaju da se roditelji nisu usaglasili koje ime odrediti djetetu, koja glasi: „Organ starateljstva radi zaštite prava i interesa djeteta – dužan je u roku od 15 dana od dana prijema obavijesti od matičara da se roditelji nisu sporazumjeli o ličnom imenu djeteta pokrenuti postupak za određivanje ličnog imena djeteta“40. Upravo to pravi i razliku između Zakona o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine i Brčko Distrikta, jer u federalnom zakonu ne postoji jasno definisan rok za određivanje imena djetetu po rođenju, već samo ukoliko ne postoji saglasnost roditelja.
„Djetetu kome je određeno lično ime može se poslije priznavanja očinstva, utvrđivanja ili osporavanja očinstva ili materinstva do 18. godine odrediti novo lično ime u roku od šest mjeseci od dana priznanja očinstva, odnosno od pravomoćnosti sudske odluke kojom je utvrđeno ili osporeno očinstvo ili materinstvo“41. Ovom odredbom je određen vremenski period u kojem je moguće izmijeniti ličnom ime čime su prava i interesi djeteta zaštićeni. U Republici Srpskoj i Brčko Distriktu su drugačiji rokovi, tačnije rok koji je dat za izmjenu ličnog imena djeteta je 2 godine, pa tako u Zakonu o ličnom imenu Republike Srpske odredba glasi: „Djetetu, kome je određeno lično ime, može se poslije priznavanja očinstva, utvrđivanja, odnosno osporavanja očinstva ili materinstva, odrediti novo lično ime u roku od dvije godine od dana priznavanja očinstva, odnosno pravosnažnosti sudske odluke kojom je utvrđeno, odnosno osporeno očinstvo ili materinstvo, osim ako je drugačije određeno ovim zakonom“42, a u Zakonu o ličnom imenu Brčko Distrikta u članu 4. stav 1.43 postoji istoimena odredba. Dužim rokom je tako omogućeno licima kojima je utvrđeno očinstvo ili materinstvo da se usaglase sa postojećim biološkim roditeljima oko dodjeljivanja imena djetetu, te na taj način učestvuju u životu djeteta, čija prava i interesi pritom nisu ugrožena.
Lica su dužna dati matičaru, koji vodi matičnu knjigu rođenih u koje je upisano lice koje daje izjave o izmjeni ličnom imena, izjavu o određivanju imena djetetu, izjavu o uzimanju prezimena kojim se lice koristilo prije stupanja u brak, izjavu o uzimanju imena u slučaju pravosnažnosti rješenja o prestanku usvojenja. Ukoliko se daju izjave matičaru koji je nadležan po prebivalištu lica, isti je dužan to proslijediti matičaru koji vodi matičnu knjigu rođenih u koje je lice upisano. U Federaciji Bosne i Hercegovine tako postoji rok od 3 dana za proslijeđivanje takve izjave matičaru koji vodi matičnu knjigu rođenih, u Republici Srpskoj se mora odmah proslijediti, a najkasnije do kraja narednog radnog dana, dok Brčko Distrikt nema sličnih odredbi.
„Izjava o uzimanju prezimena podnosi se u roku od šest mjeseci od prestanka braka matičaru koji vodi matičnu knjigu rođenih u koju je upisano rođenje lica iz stava 1. ovog člana ili matičaru nadležnom prema mjestu prebivališta tog lica“44. Ovom odredbom je riješeno pitanje vraćanja porodičnog prezimena koje je lice koristilo prije stupanja u brak. Vremenski je ograničen rok, stoga ukoliko lice ne pokrene postupak vraćanja prezimena, ostaje mu prezime za koje je lice dalo izjavu o uzimanju prezimena, a steklo prilikom stupanja u brak. Postoji razlika u rokovima između entiteta, pa tako u Zakonu o ličnom imenu Republike Srpske odredba glasi: „Bračni supružnik koji je prilikom zaključenja braka promijenio prezime može, izjavom, nakon prestanka braka vratiti prezime koje je imao prije zaključenja braka, u roku od godinu dana od dana prestanka braka“45, a ne postoji vremenski ograničen rok za pokretanje postupka vraćanja prezimena. Donošenjem Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o ličnom imenu je promijenjena odredba Zakona o ličnom imenu iz člana 7. stav 2, te glasi: „Supružnik koji je prilikom zaključenja braka promijenio prezime, u slučaju prestanka braka, može izjavom datom kod matičara, koji vodi matičnu knjigu rođenih, vratiti prezime koje je imao prije zaključenja braka“46.
„Nakon promjene pola lice može promijeniti ime i prezime, ili samo ime, ili samo prezime“47, je avangardi potez zakonodavaca u Republici Srpskoj, te se time sprečava segregacija ili ugnjetavanje lica na osnovu pola. Zakon o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine promjenu pola spominje tek kao jednu od mogućnosti tj. razloga za promjenu ličnog statusa u članu 9. stav 148, dok se u Zakonu o ličnom imenu Brčko Distrikta isto uopšte ne spominje kao mogućnost i razlog za izmjenu ličnog imena.
Jako bitna razlika između zakona jeste upravo u činjenici ko odlučuje po pitanju zathjeva. U Federaciji Bosne i Hercegovini za zahtjeve promjene imena su zadužena su kantonalna ministarstva unutrašnjih poslova, pa tako u Zakonu piše: „O zahtjevu za promjenu ličnog imena rješava kantonalno ministarstvo unutrašnjih poslova prema mjestu prebivališta podnosioca zahtjeva“49, dok upravni i inspekcijski nadzor nad provođenjem zakona vrši Federalno ministarstvo pravde. U Republici Srpskoj o tome odlučuje jedinica lokalne samouprave, pa tako u Zakonu kaže: „O zahtjevu za promjenu ličnog imena odlučuje rješenjem nadležni organ jedinice lokalne samouprave, na čijem području podnosilac zahtjeva ima prebivalište“50, dok upravni i inspekcijski nadzor nad sprovođenjem zakona vrši Ministarstvo uprave i lokalne samouprave. U Brčko Distriktu rješenja o zahtjevima donosi Odjeljenje za javni registar, a o žalbama na rješenje odlučuje Apelaciona komisija Distrikta.
Postoje velike razlike između Zakona o ličnom imenu na teritoriji Bosne i Hercegovine, ne samo u veličini kazne u slučaju kršenja zakona, već i razradi ove materije u zakonima. Zakon o ličnom imenu Brčko Distrikta ima samo jednu kratku odredbu kojom je razrađen tema kazni. Tako Zakon određuje: „Novčanom kaznom od 200 KM kaznit će se za prekršaj lice koje u zakonskom roku ne prijavi lično ime djeteta, a koje je po zakonu dužno to učiniti, a novčanom kaznom od 500 KM kazni će se lice koje u pravnom saobraćaju koristi lično ime na koje nema pravo po odredbama ovog zakona“51. Tu nailazimo na veliku razliku, jer u Federaciji Bosne i Hercegovine nema odredbe kojom će se kazniti lice koje ne prijavi u zakonskom roku lično ime djeteta a ni u Republici Srpskoj ne postoji slična odredba. Kaznit će se matičar ili odgovorno lice organa starateljstva sa kaznom od 500 KM do 1.500 KM ukoliko se ne upiše ime na jednom od službenih jezika i pisama Federacije, odnosno ukoliko postoji zahtjev građanina koji pripada nacionalnoj manjini na jeziku i pismu te manjine, te je obuhvaćena odredba: „Upis ličnog imena u matičnu knjigu rođenih lica koje pripada nacionalnoj manjini može se izvršiti na jeziku i pismu nacionalne manjine kojoj pripada ukoliko se nije drugačije opredijelilo, odnosno na jeziku ili pismu države čije je državljanstvo imalo prije sticanja državljanstva Bosne i Hercegovine, odnosno državljanstva Federacije“52, te su zaštićena prava i interesi biološke i usvojene djece starije od 10 godina koja moraju dati pristanak na novo ime koje se bez pristanka ne može upisati u matičnu knjigu. Republika Srpska je na isti način zaštitila prava i interese biološke i usvojene djece. Razlika je u tome da se nacionalne manjine ne spominju, pa tako ni njihovo pravo da se imena djeci daju na jeziku i pismu te manjine. Postoji i razilka u rasponu između kazni, tako da se u Republici Srpskoj mogu kazniti matičar ili odgovorno lice organa jedinice uprave i lokalne samouprave sa kaznom od 1.000 KM do 1.500 KM.
Još jedna je razlika u kažnjavanju lica koja prekrše zakone koristeći se u pravnom saobraćaju imenom pod kojim nije upisano u matične knjge. Tako, kao što je gore navedeno, u Brčko Distriktu kazna iznosi 500 KM, u Republici Srpskoj od 1.000 KM do 1.500 KM, dok u Federaciji Bosne i Hercegovine kazna za takav počinjeni prekršaj iznosi od 500 KM do 1.500 KM.
3. Preporuke za izmjenu
Prva preporuka za izmjenu je da se u Zakonu o ličnom imenu Republike Srpske i Zakonu o ličnom imenu Brčko Distrikta inkorporira odredba ili odredbe kojim bi se omogućilo da pripadnici manjinskih naroda upišu svoja imena na jeziku i pismu tog manjinskog naroda. Bosna i Hercegovina je potpisnik više međunarodnih ugovora kao što su Evropska povelja o regionalnim ili manjinskih jezicima i Deklaracija o pravima osoba koje pripadaju nacionalnim ili etničkim, vjerskim i jezičnim manjinama, kojim se garantuju prava na korišenje regionalnih i manjinskih jezika. Iste ugovore je Bosne i Hercegovina ratifikovala, čime se obavezala da će ih poštovati i izvšavati, jer je postala pravno vezana.
Odredbe tih ugovora su inkorporirane u Ustavu Bosne i Hercegovine, pa su ustavi entiteta i statut Brčko Distrikta, te zakoni entiteta, kantona i distrikta dužni biti u skladu sa tim međunarodnim ugovorima.
Zakon o ličnom imenu Federacije Bosne i Hercegovine ima odredbe kojima se štiti pravo na korištenje jezika i pisma manjine kojoj lice pripada pri upisu imena, te zaštitu od diskriminacije i zaštitu lica ukoliko ne bude upisano ime na jeziku i pismu manjine kojoj pripada.
Zakonodavci u Republici Srpskoj bi trebali donijeti odredbe u Zakon o ličnom imenu kojim bi se omogućilo pravo pripadnika manjinskih naroda u pogledu upisa imena na jeziku i pismu kojim se koristi taj narod, te zaštiti ih od svake diskriminacije. Osnov za to postoji samim odredbama Ustava Bosne i Hercegovine kojim se osiguravaju prava manjinskih naroda, među kojima je i pravo na korištenje jezika i pisma kojim se koristi taj narod. Osim što svi zakoni moraju biti u skladu sa Ustavom Bosne i Hercegovine, i u Ustavu Republike Srpske postoji odredba kojom se štite prava etničkih manjina od diskriminacije.
Slična je situacija u Brčko Distriktu gdje bi zakonodavci trebali donijeti odredbe u Zakonu o ličnom imenu kojim bi omogućila prava pripadnika nacionalnim manjinama na slobodno korištenje jezika i pisma kojim se ti narodi koriste, jer bi to bilo potpuno u skladu sa Statutom Brčko Distriktra član 13. stav 1.53 i u skladu sa Ustavom Bosne i Hercegovine. Tim odredbama bi trebalo riješiti i pitanje upisa djece, ali i odraslih osoba, u matične knjige rođenih na jeziku i pismu nacionalne manjine kojoj ta lica pripadaju.
Na taj način bi se približili euroatlanskim integracijama i sistemski približili Evropi, osim što joj geografski pripadamo, u kojoj se vodi jako puno pažnje na to da pripadnici svih naroda, pored onih većinskih, tako i manjinskih, imaju potpuna prava i slobode zagarantovane u gore navedenim međunarodnim ugovorima.
Druga preporuka je vezana za kažnjavanje. U Brčko Distriktu će se kazniti lice sa 200 KM ukoliko u zakonskom roku ne prijavi lično ime djeteta. Zakonodavci u Federaciji Bosne i Hercegovine i Republici Srpskoji bi trebali donijeti odredbe u Zakonima o ličnom imenu kojim bi se odredila kazna za svako lice, bilo to roditelj ili matičar, ukoliko se ne prijavi, odnosno ne upiše lično ime djeta u zakonski određenom roku.
Zakonski bi se moralo odrediti veća novčana kazna u Federaciji Bosne i Hercegovine i Republike Srpske za odgovorno lice u slučaju da se upiše lično ime djeteta starijeg od 10 godina koje nije dalo svoju saglasnost za izmjenu imena. A u Brčko Distriktu treba donijeti odredbu kojom bi se kažnjavala odgovorna osoba u slučaju upisa ličnog imena djeteta starije od 10 godina koje nije dalo svoju saglasnost.
Što se tiče situacije u kojoj se lice u pravnom saobraćaju koristi imenom pod kojim nije upisano, postoji razlika u visini kazne, ali tu je problem što krivično zakonodavstvo ne poznaje pojam krađe identiteta ili korištenja imena pod kojim nije upisano, a iz takvih situacija mogu proizaći izvršena krivična djela. Zakonodavci, da bi izmijenili tu odredbe u Zakonima o ličnom imenu, bi prvo morali dodati te institute u Krivične zakone. Što se tiče visina kazni, Brčko Distrikt bi morao povećati kaznu, te je približiti visini kazne u Republici Srpskoj, a i Federacija Bosne i Hercegovine bi trebala slično postupiti.
4. Zaključak
Lično ime je jako bitno, osim što predstavlja jednu od osnovnih prava svakog građanina Bosne i Hercegovine osiguranih međunarodnim ugovorima, te Ustavima Bosne i Hercegovine i entiteta, bitno je jer se sa njim identifikuju i razlikuju lica, te se koristi u pravnom saobraćaju.
U vrijeme pisanja rada čitao sam i slične zakone država u okruženju, te sam došao do zaključka da je Bosna i Hercegovina, tačnije njene administrativne jedinice svojim zakonima, mnogo bolje razradile i obradile sve pojedinosti i situacije od samih razloga davanja ličnog imena do postupka davanja odnosno promjene samog ličnog imena, što je jako ohrabrujuće, posebno u slučaju Federacije Bosne i Hercegovine u kojoj je omogućeno nacionalnim manjinama da upišu lična imena na jezicima i pismima kojim se koriste. To je jedan avagardan potez.
Postupci promjene imena, nebitno koja je situacija u pitanju, koji su obrađeni u ovim zakonima, su jako jednostavni, stoga lica neće imati problema pri promjeni imena.
Zakoni o ličnom imenu na teritoriji Bosne i Hercegovine osim što imaju nekoliko mana koje sam naveo u preporuci za izmjenu, kao i šta bi tačno trebalo dodati, su jako progresivni, omogućeno je brzo rješavanja postupaka vezanih za promjenu ličnog imena, te su obrađene sve moguće situacije, a jedno od najbitnijih stvari je sama zaštita prava djece o kojima se vodila velika briga.
-----------------
Autor je diplomirani pravnik sa položenim pravosudnim ispitom. Pripravnički staž je odradio u Kantonalnom tužilaštvu Kantona Sarajevo, radio je kao saradnik Fondacije Centar za javno pravo, te kao stručni saradnik u Tužilaštvu Bosne i Hercegovine.
„Ako jedan roditelj nije živ ili je spriječen vršiti roditeljsko staranje ili je nepoznat ili je nepoznatog boravišta, lično ime djetetu određuje samostalno drugi roditelj.“
Čl. 5 st. 1. Zakon o ličnom imenu RS
Čl. 115 st. 1. Porodični zakon FBiH
„Usvojitelji sporazumno određuju ime usvojeniku.“
„Usvojenik može dobiti zajedničko prezime usvojioca, a ako usvojioci nemaju zajedničko prezime, sporazumno će odrediti prezime usvojenika.“
„Usvojenik dobiva zajedničko prezime usvojioca. Ako usvojioci nemaju zajedničko prezime, sporazumno će odrediti prezime usvojenika.“
Čl. 98. st. 2. Porodični zakon BD
„Usvojenik dobiva prezime usvojioca, osim ako usvojilac odluči da usvojenik zadrži svoje prezime ili da svom prezimenu doda prezime usvojioca.“
„Usvojenik dobija prezime usvojitelja, osim ako usvojitelj odluci da usvojenik zadrži svoje prezime ili da svom prezimenu doda prezime usvojitelja.“
„Odmah nakon rođenja dijete mora biti upisano u matične knjige te mu se mora jamčiti pravo na ime, pravo na državljanstvo i, koliko je to moguće, pravo da zna za svoje roditelje i da uživa njihovu skrb.“
Čl. 8. st. 1. Zakon o ličnom imenu FBiH
Čl. 9 st. 5. Zakon o ličnom imenu RS
Čl. 7. Zakon o ličnom imenu RS
„Svako lice ima pravo da promijeni lično ime, odnosno samo ime ili samo prezime osim u slučajevima za koje je drugačije određeno ovim zakonom. Lice može promijeniti lično ime ili samo ime ili samo prezime nakon promjene porodičnog ili ličnog statusa (usvojenje, priznanje i utvrđivanje očinstva ili materinstva, sklapanje braka, prestanak braka – razvod ili poništenje braka, smrt bračnog partnera ili proglašenje bračnog partnera umrlim, promjena spola) ili na lični zahtjev.“
„Stanovnik Distrikta ima pravo da promijeni li no ime, odnosno samo ime ili samo prezime.“
Čl. 11. Zakona o ličnom imenu FBiH
„Prilikom zaključenja braka, bračni supružnici mogu se sporazumjeti da za prezime uzmu prezime jednog ili drugog bračnog supružnika, ili da svaki bračni supružnik zadrži svoje prezime, ili da svaki od njih svom prezimenu doda prezime svog bračnog supružnika, ili da jedan bračni supružnik uzme prezime drugog bračnog supružnika i tom prezimenu doda svoje prezime.“
„Supružnici se mogu, prilikom zaključenja braka, sporazumiti da za prezime uzmu prezime jednog ili drugog supru nika, ili da svaki zadrži svoje prezime, ili da svaki od njih svom prezimenu doda prezime drugog supru nika, ili da jedan uzme prezime drugog supružnika i tom prezimenu doda svoje prezime.“
Čl. 16. st. 1 Zakona o ličnom imenu FBiH
„Neće se odobriti promjena ličnog imena ili samo imena ili samo prezimena licu protiv koga se vodi krivični postupak za krivi no djelo za koje se goni po službenoj dužnosti ili licu koje je osuđeno za takvo krivi no djelo dok kazna nije izvršena, kao ni licu za koje se utvrdi da je zahtjev podnijelo radi izbjegavanja zakonom utvrđenih obaveza.“
Čl. 14. st. 1. Zakona o ličnom imenu RS
Čl. 4. st. 2. Zakona o ličnom imenu FBiH
„Ako se lično ime sastoji od više riječi, u dispozitivu rješenja će se navesti kojim ličnim imenom će se podnosilac zahtjeva služiti u pravnom saobraćaju.“
„Ako se lično ime sastoji od više riječi, u dispozitivu rješenja o promjeni ličnog imena navodi se lično ime kojim će se lice služiti u pravnom saobraćaju.“
„Državljanin Bosne i Hercegovine, odnosno Federacije obavezan je u pravnom saobraćaju služiti se ličnim imenom koje je upisano u matičnu knjigu rođenih.“
Član 2. stav 3. Zakon o ličnom imenu RS
Odluka Visokog Predstavnika o uspostavi Brčko Distrikta Bosne i Hercegovine, 8.3.2000. godine, http://www.ohr.int/ohr_archive/odluka-v ... rcegovine/
Lično ime djeteta može se odrediti i putem punomoćnika.
„Lično ime djeteta može se odrediti i putem punomoćnika, uz punomoć sačinjenu u pisanoj formi.“
Čl. 6. st. 5. Zakona o ličnom imenu FBiH
Čl. 3. st. 3. Zakona o ličnom imenu FBiH
„Uživanje prava i sloboda, predviđenih u ovom članu ili u međunarodnim sporazumima navedenim u Aneksu I ovog Ustava, osigurano je svim licima u Bosni i Hercegovini bez diskriminacije po bilo kojem osnovu kao što je pol, rasa, boja, jezik, vjera, političko i drugo mišljenje, nacionalno ili socijalno porijeklo, povezanost sa nacionalnom manjinom, imovina, rođenje ili drugi status.“
„Zabranu svake diskriminacije zasnovane na rasi, boji kože, polu, jeziku, religiji ili vjerovanju, političkim ili drugim uvjerenjima, nacionalnom i socijalnom porijeklu“
„Zaštitu manjina i potencijalno ugroženih grupa“
Usvojena u Savjetu Evrope 5.11.1992. godine, Bosna i Hercegovina je i potpisala i ratifikovala
Usvojena na Općoj skupštini Ujedinjenin naroda 18.12.1992. godine
Usvojena 13.10.1999. godine, Bosna i Hercegovna je potpisala i ratifikovala
Čl. 3. st. 7. Zakon o ličnom imenu BD
Čl. 6. st. 5. Zakon o ličnom imenu FBiH
Čl. 10. st. 1. Zakona o ličnom imenu FBiH
Čl. 8. st. 1. Zakona o ličnom imenu RS
„Djetetu kome je određeno lično ime može se, poslije priznavanja očinstva, utvrđivanja ili osporavanja očinstva ili materinstva, odrediti novo lično ime u roku od dvije godine od dana priznavanja očinstva, odnosno od pravosnažnosti sudske odluke kojom je utvrđeno ili osporeno očinstvo ili materinstvo.“
Čl. 12. st. 2. Zakon o ličnom imenu FBiH
Čl. 10. st. 2. Zakon o ličnom imenu RS
Čl. 5. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o ličnom imenu BD
Čl. 11. st. 1. Zakona o ličnom imenu RS
„Lice može promijeniti lično ime ili samo ime ili samo prezime nakon promjene porodičnog ili ličnog statusa (usvojenje, priznanje i utvrđivanje očinstva ili materinstva, sklapanje braka, prestanak braka – razvod ili poništenje braka, smrt bračnog partnera ili proglašenje bračnog partnera umrlim, promjena spola) ili na lični zahtjev.“
Čl. 15. st. 1. Zakon o ličnom imenu FBiH
Čl. 15. st. 1. Zakon o ličnom imenu RS
Čl. 13. Zakon o ličnom imenu BD
Fn 32, str. 6
„Svako ima pravo da uživa sva prava i slobode garantovane Ustavom i zakonima Bosne i Hercegovine, ovim statutom i zakonima Distrikta, bez diskriminacije po bilo kojoj osnovi, uključujući diskriminaciju po osnovu spola, rase, seksualnog opredjeljenja, boje kože, jezika, vjeroispovijesti, nacionalnog ili socijalnog porijekla, političkog ili drugog mišljenja, pripadnosti nacionalnoj manjini, imovinskog stanja, rođenja ili drugog statusa. Posebno, svako ima pravo pristupa svim javnim institucijama i objektima u Distriktu; pravo da se slobodno kreće i određuje svoje mjesto prebivališta, poslovanja ili rada na cijeloj teritoriji Distrikta; pravo da kupuje i prodaje pokretnu i nepokretnu imovinu u skladu sa zakonom.“
Autor: Hasanović Benjamin, dipl pravnik - preuzeto sa legalist.ba